4265275747

Elżbieta Soroka

Psychologiczne aspekty pracy z niepełnosprawnym klientem

Literatura fachowa charakteryzuje niepełnosprawność jako trwałą dysfunkcję określonego narządu, wrodzoną lub nabytą w wyniku nagłego urazu lub przebytej choroby. Z punktu widzenia psychologicznego niepełnosprawność to cecha, która ze względu na swoją nieodwracalność i trwałość wpływa na jakość życia tak samo, jak inne osobnicze cechy, a więc pełni funkcję regulacyjną. W historii badań nad niepełnosprawnością przeplatały się dwa nurty, z których jeden kładł nacisk na to, że determinuje ona przebieg procesów psychicznych, społecznych i w specyficzny sposób zmienia osobowość człowieka, drugi natomiast podkreślał, że nie istnieje odrębna psychologia osób dotkniętych niepełnosprawnością.

Praktyka pokazuje, że na kształt problemów związanych z niepełnosprawnością oraz sposób ich rozwiązania ma wpływ osobowość, rodzaj niepełnosprawności, wiek, płeć, a także oddziaływanie środowiska.

W zależności od swojego rozmiaru niepełnosprawność w mniejszym lub większym stopniu opisuje i definiuje miejsce człowieka w społeczeństwie - stygmatyzuje w pewnym sensie. Poziom stygmatyzacji jest różny, ale najczęściej wprowadza pewien rodzaj dystansu ze strony tak zwanego „zdrowego" otoczenia.

Pojawienie się inności zaburza rytuały i codzienność „normalności". Wymaga od osób niepełnosprawnych zmagania się na co dzień z etykietowaniem. Wiąże się z takimi zjawiskami, jak groźba społecznej izolacji, walka o niezależność, umiejętność akceptacji osobistych ograniczeń, brak pewności siebie, utrudniona obiektywna ocena własnych możliwości, duża zależność od otoczenia. Są to zjawiska i potrzeby psychologiczne i emocjonalne związane z funkcjonowaniem każdego człowieka, niezależnie od jego sprawności. Warto podkreślić, że różnicę w funkcjonowaniu osób niepełnosprawnych i w pełni sprawnych należy raczej opisywać w kategoriach intensywności przeżywania procesów wymienionych wyżej niż w ich odmienności.

O sile, z jaką niepełnosprawność wpływa na nasze życie decydują między innymi następujące czynniki:

-    moment powstania niepełnosprawności,

-    rodzaj i zakres uszkodzenia,

-    rodzaj środowiska wraz wartości uznawanych przez społeczeństwo w danym czasie,

-    cechy indywidualne.

Czas pojawienia się deficytów w życiu człowieka determinuje dominację pewnych problemów nad innymi. Nieco inne zagadnienia będą dominowały w przypadku niepełnosprawności wrodzonej, inne w przypadku niepełnosprawności nabytej nagle, a jeszcze inne w przypadku niepełnosprawności przewlekłej.

Projekt „DOBRY START" - szkolenia dla usługodawców osób niepełnosprawnych" finansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu PFRON