431985039

kowania się do otoczenia, w normalnych warunkach korzystny dla organizmu. Jest to ujęcie ..funkcjonalne”, z punktu widzenia roli, jaką odgrywa zachowanie się zwierząt w ich przystosowaniu do otoczenia. Pod tym względem zoopsychologia zgadza się z Pawłowem, który już w swym odczycie madryckim z 1903 r. podkreślił z naciskiem, że zachowanie się zwierząt należy pojmować jako akt przystosowania do otoczenia, a cel swoich badań widział w poznaniu nerwowego mechanizmu regulującego zachowanie się i dostosowującego je do danej sytuacji (1952, str. 29).

Takie ujęcie zachowania się nawiązuje do faktów znanych już od dawna i stanowiących jedną z najciekawszych zagadek biologicznych. Zwierzęta różnych gatunków zachowują się bardzo rozmaicie, mają bardzo różnorodne „obyczaje”, ale jeśli te rozmaite formy zachowania się rozpatrywać na tle normalnego otoczenia, w którym żyje dany gatunek, można zauważyć, że z reguły są one biologicznie korzystne tj. pozwalają zwierzęciu zachować zdrowie i życie. Takie właśnie sposoby zachowania się określono jako „przystosowane do sytuacji . Jeśli brać pod uwagę nie pojedyncze reakcje na konkretne sytuacje, ale całokształt zachowania się osobnika wobec swego otoczenia, można też użyć terminu „przystosowanie do otoczenia” dla określenia pewnych względnie trwałych właściwości jednostki, zarówno właściwości funkcjonalnych, jak i anatomicznych. Zwierzęta są funkcjonalnie przystosowane do swego otoczenia, mianowicie w tym sensie, że wykazują sprawność reagowania na każdorazowe bodźce środowiskowe w sposób dla siebie korzystny, a to przystosowanie funkcjonalne opiera się zazwyczaj na pewnych właściwościach anatomicznych, takich jak budowa ciała czy ubarwienie. Obła budowa ciała i wyposażenie w skrzele umożliwiają rybie zachowywanie się dostosowane do środowiska wodnego, a ubarwienie niektórych motyli, ptaków itd. tak upodabnia je do ich otoczenia, np. do kory okolicznych drzew czy do gleby, na której gnieździ się dany gatunek, że zwierzęta te chroniąc się przed wrogami mogą stać się dosłownie niewidzialne. Na tej podstawie można mówić o funkcjonalnym i anatomicznym przystosowaniu zwierząt do otoczenia.

93