4442198717

chicznych. Zamiast metody introspekcyjnej, czyli „subiektywnej” Tieplow zaleca jako jedynie naukową metodę psychologiczną — badanie procesów psychicznych pośrednie, polegające na wnioskowaniu o nich z reakcji osobnika na bodźce, tj. z jego zachowania się.

Jak z tego wynika, centralnym punktem badań psychologicznych stają się dziś nie procesy psychiczne jako zjawiska dane w introspekcji, ale zachowanie się, z którego dopiero wysnuwa się pośrednio wnioski o życiu psychicznym, m.in. o procesach umysłowych, które je wyznaczyły. Właśnie na podstawie konfrontacji faktów zachowania się, stwierdzanych w eksperymencie psychologicznym przy rozwiązywaniu różnych zadań, z introspekcyjnymi obserwacjami osobnika na temat procesów zachodzących w toku rozwiązywania, psycholog może stwierdzić, że — zgodnie z tezą Hearnshaw i Leepera — intro-spekcja nie dostarcza danych potrzebnych do wytłumaczenia zachowania się, widocznie więc procesy składające się na rozwiązywanie zadania przebiegają w pewnej części nieświadomie. Taki stan rzeczy wskazuje jednak, że zmianie uległa sama problematyka psychologiczna: obecnie psychologowi nie idzie już o opis procesów umysłowych jako danych doświadczenia wewnętrznego, ani nawet o wyjaśnienie ich za pomocą takich czy innych zewnętrznych i wewnętrznych warunków. Zadanie, jakie widzi on przed sobą, polega na wytłumaczeniu zachowania się człowieka za pomocą procesów, które je wyznaczyły. Tak ustawiony problem można nazwać zagadnieniem psychologicznego mechanizmu zachowania się.

Ktoś mógłby na to zauważyć, że przecież i psychologia intro-spekcyjna wnioskowała o procesach psychicznych na podstawie zachowania się badanych, mianowicie w tzw. „metodach pośrednich”, wydawałoby się więc, że i dla niej zagadnienie mechanizmu zachowania się nie było obce. Jednakże nie należy łudzić się pozornymi podobieństwami. W psychologii introspekcyjnej istotnie mówiono o możliwości pośredniego poznawania życia psychicznego, ale pomimo to problematyka badawcza i tu nie wykraczała poza zagadnienia związane z opisem i tłumaczeniem danych doświadczenia

9