4442198747

narząd wzroku pszczół działały i krzyż i koło, a jednak po przeprowadzeniu tresury pszczoły reagowały tylko na krzyż. Jeśli Dembowski za formę zachowania się charakterystyczną dla zwierząt jako żywych organizmów uw^raża to, że zwierzę „unika warunków przykrych lub szkodliwych, wybiera zaś aktywnie warunki przyjemne i pożyteczne” — to właśnie tego typu fakty ma na myśli.

Należy stąd wnosić nie tylko, że u zwierząt zachodzą procesy recepcji bodźców', ale że ta recepcja jest zróżnicowana, tzn. że zwierzę inaczej odbiera bodźce o odmiennych wiaściwościach fizycznych. Pszczoły inaczej muszą odbierać krzyż, a inaczej koło, skoro proces odbioru krzyża wywołuje ich reakcję, a odbiór koła — nie; tak samo pantofelki inaczej muszą odbierać żółtko, a inaczej siarkę. Tylko zróżnicowanie odbioru bodźców^- obiektywnie różnych może "^'tłumaczyć fakt, że zwierzę odróżnia te bodźce w swoim zachowaniu się. Ale zróżnicowanie procesów odbioru jest właściwością nie zawartą w treści pojęcia „recepcja”. Określając proces, wywoływany przez jakiś bodziec w układzie nerwowym zwierzęcia jako „recepcję” tego bodźca, stwierdzamy jedynie, że zwierzę „przyjęło” dane zjawisko, ponieważ zareagowało na nie, ale nie przesądzamy sprawy, czy odbiór był dostosowany do właściwości bodźca, czy też może procesy recepcji kształtują się u zwierzęcia zawsze tak samo, niezależnie od tego, jaki bodziec działa na nie. Teoretycznie można wyobrazić sobie zwierzę, które na wszystkie dostępne mu zjawiska zewnętrzne reagowałoby zawrze takim samym procesem receptyw-ⁿyni. Osobnikowi takiemu nie można by odmówić pobudliwości ¹ zdolności do wykonywania czynności odbioru, ale byłby to właśnie odbiór niezróżnicowany, nie dostosowany do bodźca, taki, który ^nie umożliwia zwierzęciu „kierowania się” cechami przedmiotów. Oczywiście zwierzę takie byłoby całkowicie niezdolne do życia, b° nie umiejąc kierować się wskaźnikami wartości nie potrafiłoby odróżnić przedmiotów pożytecznych od szkodliwych i musiałoby

w rezultacie zginąć⁵.

Zróżnicowanie procesów odbiorczych u zwierząt i ich dostosowanie ^d° natury bodźców' wskazuje, że zasługują one na inną, dokładniejszą nazwę, samo pojęcie recepcji jest tu zbyt ogólne. Gdy weźmiemy

115