4442198956

czenie bezpośrednie” z introspekcją, pamiętając o tym, że według Wundta spostrzeganie zmysłowe jest wnioskiem z introspekcji.

Z dalszych wywodów Wundta wynika, że ,,bezpośrednie doświadczenie” utożsamiał on ze świadomością zjawisk psychicznych. Mianowicie Wundt podkreśla, że w bezpośrednim doświadczeniu pewne zjawiska stale znikają, tj. „przechodzą do nieświadomości”, a na ich miejsce pojawiają się inne, przy czym te, które już przeszły do nieświadomości, straciły, jego zdaniem, byt psychiczny, ponieważ przestały być dane w doświadczeniu. Są to tylko „dyspozycje do Pojawienia się pewnych składników procesu psychicznego”, a jakieś >>hipotezy na temat »nieświadomości« lub na temat jakichś »nie-swiadomych procesów«, które przyjmuje się obok świadomych (Rewusstseinvorgange), danych w doświadczeniu, są dla psychologii całkowicie bezużyteczne (durchaus unfruchtbar)”. Zgodnie z tym, proces psychiczny w ujęciu Wundta przedstawia się jako pewien stan św^r iadomości introspekcyjnej, określonej też jako „doświadczenie bezpośrednie”. Dodać zresztą należy, że „psy-chiczność” czyli introspekcyjna świadomość, posiada — według Wundta — gradację, od punktu zerowego, którym jest „próg świadomości”, poprzez „percepcję” aż do najwyższego stopnia „apercepcji” (l.c., str. 252—3). To, co istnieje poniżej progu świadomości, stanowi „nieświadomość” i nie posiada już właściwości psychicznych. Wynika stąd, że Wundt utożsamiał procesy psychiczne z uświadamianiem ich sobie, z introspekcją, czyli że stał właśnie na stanowisku mtrospekcjonizmu skrajnego.

przykład umiarkowanego introspekcjonizmu, tj. realizmu psychologicznego, może posłużyć pogląd jednego z najwybitniejszych polskich psychologów, mianowicie Władysława Witwickiego. We Wstępnych rozdziałach pierwszego tomu Psychologii (1946) autor ten wymienia jako charakterystyczną cechę zjawisk psychicznych ich dostępność bezpośredniemu spostrzeganiu Przez tego, u kogo one występują. „Każdy fakt psychiczny — pisze Wit wiek i — dostępny jest bezpośrednio, czyli bez pomocy oznak zewnętrznych, jedynie tylko dla spostrzeżenia jednej jednostki doznającej, a bezwarunkowo niedostępny spostrzeżeniom jednostek

21