4442199008

gdy opiszemy, jak po wprawieniu w ruch funkcjonują jej poszczególne części składowe. Oczywiście, maszyna nic jest żywym organizmem, ale i organizm stanowi pewien twór materialny, toteż tylko te wnioski na temat procesów wyznaczających zachowanie się będą rzeczywistym jego wytłumaczeniem, które ujmą zachowanie się jako rezultat funkcjonowania poszczególnych narządów organizmu.

Nawiasowo wspomnieć trzeba, że problem ten był ongi rozpatrywany w filozofii i w teorii psychologii. Właśnie trudność powiązania niematerialnych stanów świadomości z reakcjami organizmu i z fizjologicznymi procesami, jakie zachodzą w mózgu, doprowadziła do teorii psychofizjologicznego paralelizmu, którego najpopularniejszą chyba formę stanowiła fechnerowska „teoria tożsamości” (por. Erdmann, 1907, str. 207—8). Teoria ta przedstawia swoistą odmianę introspekcyjnej koncepcji procesu psychicznego, mianowicie uważa go za wewnętrzny, introspekcyjny „wygląd” jakiegoś procesu, który oglądany „z zewnątrz” przedstawia się znów jako proces fizjologiczny. Jednakże i to ujęcie nie ratuje sytuacji. Pomijam już teoretyczną trudność, która polega na tym, że przyjmując jakiś tajemniczy proces, który z jednej „strony” wydaje się psychiczny, z drugiej — fizjologiczny, a w gruncie rzeczy jest niepoznawalny — teoria ta stanowi pewną odmianę sceptycyzmu i obiecuje poznanie nie samej rzeczywistości, ale tylko pewnych jej pozorów. W tym kontekście bardziej istotne jest to, że paralelistyczna wersja procesu psychicznego nic nie wnosi do konkretnych badań nad mechanizmem zachowania się. Jeśli bowiem fizjolog w swoich „przestrzennych” terminach ujmuje to samo, co psycholog w „nicprzestrzennych”, ale lepiej i bardziej zrozumiale, to psychologiczne badania okazują się tu co najwyżej dodatkową zabawą, polegającą na opisie introspekcyjnego wyglądu procesów, a nie wykrywają w nich żadnego nowego momentu, istotnego dla zachowania się.

4. Antropomorfizm zoopsyekologicznych tłumaczeń zachowania się. Trzeci argument Pawłowa zwraca uwagę na nielogiczność stosowania pojęć introspekcyjnych specjalnie przy tłumaczeniu zachowania się zwierząt.

30