4442199012

tj. fakt tej samej kategorii co zjawiska dane nam w doświadczeniu zmysłowym i opisujemy go za pomocą pojęć utworzonych z materiału doświadczenia zmysłowego. Toteż niezupełnie jasne twierdzenie, że dla konsekwentnego przyrodnika znaczenie mogą mieć tylko „zewnętrzne reakcje na zewnętrzne bodźce” należałoby wobec tego rozumieć tak, że również procesy zachodzące w organizmie zwierzęcia i ukryte przed okiem badacza należy uważać za reakcje „zewnętrzne”, czyli procesy materialne, tego typu co te, które obserwujemy zmysłami na zewnątrz. Stanowisko to można by sformułować inaczej dowodząc, że przyrodnicze pojęcia wyjaśniające są obiektywne, tj. skonstruowane z materiału obserwacji zmysłowej, którą uważa się za obiektywną metodę poznawania dlatego, ponieważ daje się ona zastosować do obserwacji jednego i tego samego zjawiska przez wiele osób.

Tym obiektywnym ujęciom mechanizmu zachowania się przez przyrodnika można przeciwstawić introspekcyjne opisy tych procesów' jako „subiektywne”. Mianowicie zjawiska psychiczne pojmowane w duchu psychologii introspekcyjnej są dane bezpośrednio w^r doświadczeniu wewnętrznym, w' introspekcji tylko tego osobnika, który je przeżywa, a to znaczy, że introspekcja jest subiektywną obserwacją życia psychicznego, wskutek tego zaś i pojęcia utworzone na jej podstawie zasługują na nazwę „subiektywnych”. To właśnie mógłby mieć na myśli Pawłów mówiąc, że są to pojęcia urobione nie na podstawie badania „zewnętrznej przyrody”, ale zaczerpnięte z ,,w^rew'nętrznego świata” człowieka. Jeśli więc psycholog pojęcia, za pomocą których wyjaśnia zachowanie się zwierząt, konstruuje z materiału doświadczenia wewnętrznego, to „przenosi na przyrodę idee zapożyczone ze swego świata wewnętrznego”, co Pawłów utożsamił z animistycznym i antropomorficznym myśleniem ludzi pierwotnych. Nie wiemy przecież czy u zwierząt w ogóle zachodzą procesy psychiczne, czy — jeśli zachodzą — są one tego rodzaju, co przeżycia człowieka i czy dadzą się ująć za pomocą pojęć skomponowanych z materiału ludzkiej introspekcji. Nauka — jak to podkreślił Pawłów w innym miejscu — nie rozporządza środkami pozwalającymi jej „wniknąć” w świat wewnętrzny zwierzęcia. Pawdow wysnuł

32