431986007

Wstęp

Krzysztof Rubacha

Istnieje kilka kryteriów odróżniających naukę od innych form zorganizowanej działalności społecznej, a mianowicie: własny przedmiot badań, własny system pojęciowy, własne metody badań, własne teorie opisujące i wyjaśniające przedmiot badań. Przedmiot badań nauki stanowi naczelne kryterium określające rację jej istnienia.

Organizacja społeczna tworzy sieć instytucji (naukowych), których zadaniem jest opisywanie i wyjaśnianie wszelkich zjawisk, jakie konstytuują dany przedmiot badań. Przedmiotem badań tłumaczącym rację istnienia pedagogiki jako nauki jest praktyka edukacji, na którą składa się wiele zjawisk, takich jak działanie instytucji edukacyjnych, stosunki międzyludzkie w nich panujące, zmiany zachodzące w ludziach poddanych oddziaływaniom edukacyjnym itd. Łatwo zauważyć, że przedmiot pedagogiki istniał znacznie wcześniej, niż powstała pedagogika naukowa. Nie można zatem powiedzieć, że pedagogika tworzy praktykę edukacji. Ona istnieje niezależnie od intencji i działań uczonych. Ich zadaniem jest natomiast opisywanie tej praktyki, wyjaśnianie zjawisk, które np. destabilizują działanie edukacyjne, odkrywanie rezultatów, do których edukacja prowadzi.

W takim sensie pedagogika naukowa pozwala rozpoznawać zjawiska edukacyjne, nazywać je, poddawać krytycznej analizie. Jest potrzebna praktykom, którzy niekiedy nie wiedzą, dlaczego ich działanie przynosi określone efekty. Nie wiedzą, ponieważ żyją w centrum zdarzeń, tworzą je, tracąc tym samym zewnętrzną perspektywę ich oglądu. Pedagogika naukowa obserwuje te zjawiska i mówi: działacie „tak i tak”, dlatego osiągacie takie rezultaty. Gdybyście zrobili „tak i tak”, to osiągnęlibyście inne rezultaty. I to w zasadzie wszystko, co może zrobić pedagogika. Reszta zależy od autonomicznej wobec pedagogiki praktyki edukacyjnej. Jej autorzy mogą skorzystać z wyników badań pedagogicznych, modyfikując swoje działanie.

Pojawia się aspekt komunikacji pomiędzy praktykami edukacji a uczonymi. Podstawowym warunkiem zrozumienia się jednych i drugich jest język opisu praktyki edukacyjnej. Jeśli będzie on wspólny dla teoretyków i praktyków