456719660

sukces czytelniczy, jaki odniosło jej pisarstwo wśród dorosłych i młodych, wykazał, żc autorka czujnie wsłuchiwała się w potrzeb) psychiczne czytelników i dała im to. czego akurat potrzebowali: wiarę w fundamentalne ludzkie cnoty, w zwycięską i triumfująca siłę dobroci i miłości, która pokonuje wszystkie przeszkody.

Budowanie wzruszeń czytelniczych na wartościach pozytywnych umieszczenie centrum aksjologicznego w domu rodzinnym — które konwencja literacka lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych uczyniła miejscem konfliktów i porażek wskazują, że autorka podjęła w swej twórczości przekorną gtę z tradycją. trzymając się jednocześnie mocno głównych wy znaczników gatunku Toteż zawsze z przyjemnością korzystamy z okazji, by spotkać dawnych znajomych z Jeżyc, a przede wszy stkim odwiedzić dobry dom Borcjków. pełen radosnego bałaganu i promieniujący niezwykłym uczuciowym ciepłem. Chłoniemy obraz ..żywota poczciwego" i z przyjemności.! dostrzegamy wśród bohaterów siebie samych. takich, jakimi się akceptujemy: trochę śmiesznych i nieporadnych, trochę zagubionych w skotłowanym święcie, lecz z sercem pełnym miłości, kartezjań-skim umy słem i duszą przykrojoną na miarę anty cznego herosa. Pochlebstwa tc poły kamy z prawdziwym apetytem, czując, że jest w nich coś. co dotyka owej najlepszej części naszej istoty, owe husarskie skrzydła ukryte na co dzień w wy-szarzalcj urzędniczej teczce.

Utwory Małgorzaty Musierowicz analizowałam już wielokrotnie¹ i nic chciałabym się tutaj zbytnio powtarzać, tym bardziej że wymagałoby to porzucenia ustalonego w tym artykule toku dyskursu, gdyż Jetycjada wykracza poza przeciętny zakres tematyczny pow ieści sentymentu i podobnie jak Mały domek na prerii Laury Ingalls Wiłclcr lub sena o Ani z Zielonego Wzgórza zawiera znacznie szersze odniesienia do św iadomości społecznej czy kulturow ej tradycji. Warto jednak jeszcze przy okazji Jeącjady wrócić do laboratorium twórczego literatury sentymentalnej, tych ..instrumentów drażniących gruczoły bowe". jakimi posługuje się autor

Otóż wydaje się. że warsztat literatury sentymentalnej, podobnie jak i warsztat hiimoni, budowany jest na zasadach kontrastu, zestawieniu fizycznej słabości i bczjadności / duchową siłą i godnością, oschłości i egoizmu z wrażliwością i wspaniałomyślnością, świata bujnych marzeń z przy /.icmnością. dzielności i serdeczności / egoizmem i złą wolą. Nic tylko sceny negatywne, lecz i pozytywne kryją w sobie możJiwości budzenia wzruszeń, a uczucia macierzyńskie, siostrzane czy inne rodzące się w kręgu domowego ogniska mają tę cechę w szczególności. Sądzę, że autorka Noełkt. przedstawiająca swe bohaterki 2 prawdziwie macierzyńskim ciepłem, a przy tym obdarzona kapitalnym poczuciem humoru, sztukę budzenia wzruszeń radosnych opanowała do perfekcji

Mimo iż powieść sentymentalna w dalszym ciągli ściąga na siebie gromy krytyki, zarzucającej jej „prymitywizm myślowy” czy „atmosferę nie skłaniającą do intelektualnej odwagi”, coraz częściej spotykamy także glosy świadczące o zrozumieniu jej funkcji i broniące jej miejsca na pólkach biblioteczny eh. jako książki „pełnej serdecznego ciepła, pokazującej, jak wiele można zdziałać dobrocią i miłością, potrzebnej wobec zalewającego ais morza horrorów, wojowniczych żółwi Ninja. Batmanów i innych².

0    tym zaś. jak głęboko tkwią w sercach młodvclt czytelniczek potrzeby sentymentu i melodramatycznych fantazji, świadczą nic tylko sondaże lekturowe czy psychoanalityczne teorie, ale też wypowiedzi pisarskie ich samych. W konkursach literackich młodzi autorzy i autorki wcielają się z dużą swobodą w rolę sierot i wychowanków domu dziecka, przyjmują na siebie choroby i cierpienia, opisują swe tragiczne przyjaźnie z młodymi narkomanami, walkę z alkoholizmem rodziców, a czynią to z takim autentyzmem i uczuciem, iż z najwyższym zdumieniem przyjmujemy informację, że historie tc są literacką konfabulacją.

Zakończmy więc niniejsze rozważania fragmentami utworów samej młodzieży:

..Pewnego jesiennego dnia. takiego, który należał do mokrych i nieprzyjemnych, Władek wziął narkotyki. Jego ręka trzęsła się od choroby, w jaką popadł Wieczorem, gdy przyszli rodzice Władka, zastali całkowitą ciszę w pokoju. Nawet radio nic grało. Weszli do pokoju Władka, a tam leżał martwy chłopiec, ich syn. Był nadzwyczaj biały, oczy miał prawic przezroczyste, usta lekko uchylone, jakby chciały coś powiedzieć. Może chciały pow iedzieć: Moja głupota zaczęła się od prywatki”.

1    następny fragment

„Brygida stanęła przed ojcem, który jej nic zauważył. Jego brwi były zsunięte, a gęste, krucze w łosy, daw no nic strzy żone, opadały na czoło kosmykami

Uważał córkę za bardzo podobną do zmarłej maiki, co czasami spraw iało mu ból. Tc same życzliwe, szafirowe oczy. piękne, czerwone usta Włosy czarne jak heban opadały na drobne ramiona Miała podobny sposób wymawiania słów jak matka. Bry gida nigdy nic kłamała. Cechow ała ją bezinteresowność.

Dziewczyna miała już. szesnaście lal i była prawic tak piękna, jak jej matka w dniu ślubu”

1

Odsyłam tu czytelników do recenzji w „Nowych K walkach", omawiających kolejno po-treny cyklu )e2yckiego

2

O. UKindou K/, Heid11 Kornelia. „Guliwer” 1994 nr -4 i 31