4640480712

WPŁYW RTĘCI NA ŚRODOWISKO 99

Selen i kadm, pierwiastki wykazujące podobne powinowactwo do aktywnych grup białek i aminokwasów, ograniczają łączenie się ich z rtęcią, zmniejszają jej toksyczność. Rtęć oddziałuje także z jodem (obniża jego zawartość w tarczycy) i cynkiem, który ogranicza embriotoksyczne działanie rtęci

[7, 9].

Do oznaczania rtęci w powietrzu, glebie i materiale biologicznym stosuje się m.in. absorpcję atomową z techniką zimnych par (CVAA) i spektroskopową analizę emisyjną z plazmą sprzężoną indukcyjnie (ICP-AES) [2] oraz neutronową analizę aktywacyjną (NAA) [1], W materiale biologicznym istnieje ponadto możliwość wykrycia metylortęci za pomocą chromatografii gazowej z zastosowaniem detektora wychwytu elektronów [1, 2].

Obecność różnych form połączeń rtęci w powietrzu, wodzie, glebie i produktach żywnościowych oraz fakt, że meta] ten łatwo ulega bioakumulacji, powodują, że stanowi ona stale i w pewnych okolicznościach groźne zanieczyszczenie środowiska naturalnego. Ograniczenie i kontrola stosowania preparatów rtęciowych (zaprawionego ziarna siewnego) oraz emisji i zrzutów przemysłowych zawierających rtęć zmniejszyło częściowo ryzyko skażenia tym metalem. Na szczególną uwagę zasługują badania nad mechanizmem kumulacji i detoksykacji rtęci w naturalnych ekosystemach lądowych [6, 7]. Głębsze zrozumienie działania toksycznego rtęci na organizm człowieka powinno prowadzić do skuteczniejszych metod przeciwdziałania. Obecne postępowanie opiera się głównie na działaniu zapobiegawczym, polegającym na stosowaniu czynników chelatujących i kompleksujących, aby usunąć metal z ustroju przed ujawnieniem się objawów działania uszkadzającego [13].

WNIOSKI

Większość autorów zajmujących się wpływem rtęci na organizmy żywe i środowisko życia zgadza się co do następujących właściwości rtęci i jej związków:

1.    rtęć nie spełnia żadnej określonej funkcji biologicznej i obecność tego metalu w komórkach żywych organizmów jest niepożądana i potencjalnie niebezpieczna,

2.    związki rtęci o stosunkowo niskiej toksyczności mogą zostać przekształcone w związki o bardzo wysokiej toksyczności, takie jak związki metylortęci, w trakcie biochemicznych i geochemicznych procesów metylacji zachodzących w środowisku,

3.    rtęć może ulegać kumulacji i biomagnifikacji w łańcuchu pokarmowym, przez co powraca w większym stężeniu bezpośrednio do człowieka i innych konsumentów na wyższych poziomach troficznych,

4.    rtęć jest mutagenna i teratogenna; wywołuje efekty embriotoksyczne, cytotoksyczne i histopatologiczne,