922740762

WPŁYW RTĘCI NA ŚRODOWISKO 95

i ptaków żywiących się ziarnem, a następnie do mięsożernych ptaków i ssaków [1]. W zasadzie tylko odcinek „zaprawiane ziarno — zwierzyna łowna — człowiek” może w normalnych warunkach prowadzić do kumulacji w organizmie człowieka organicznych związków rtęci. Duży wzrost stężenia rtęci w ustroju może także nastąpić w przypadku omyłkowego użycia ziarna siewnego do celów spożywczych (zatrucia w Iraku).

Rtęć pochodząca z żywności może dotrzeć do człowieka pod postacią skażenia pierwotnego, jak i zanieczyszczeń wtórnych (po wzbogaceniu drogą bioakumulacji), [8].

Wszystkie produkty żywnościowe zawierają oprócz innych pierwiastków pewne ilości rtęci. W warzywach i owocach poziom rtęci mieści się w granicach 5-30 ng/g. W ziarnie zbóż zawartość rtęci jest dość wyrównana bez względu na kraj i wynosi średnio 3-20 ng/g. Szczególnie wysokie stężenia rtęci występują w grzybach, zarówno z siedlisk nie zanieczyszczonych, jak i skażonych tym metalem (grzyby jadalne w Finlandii: 1110-4700 ng/g, w Czechach i Słowacji: 8000-15000 ng/g) [7],

WPŁYW RTĘCI I JEJ ZWIĄZKÓW NA ORGANIZMY ŻYWE

ROŚLINY

Rtęć nie podlega na ogół dużej koncentracji w roślinach i nie spełnia w nich żadnej określonej funkcji metabolicznej. Rośliny pobierają ją z gleby i powietrza, przy czym jest ona gromadzona głównie w tkankach wegetatywnych. Naturalna zawartość rtęci w roślinach nie przekracza zwykle 0,5 pg/g, natomiast rośliny występujące na glebach o podwyższonej koncentraqi rtęci mogą kumulować nawet powyżej 10 pg Hg/g.

Pobieranie rtęci przez rośliny uzależnione jest od formy i ilości związków rtęci występujących w glebie. Szacuje się, że w suchej masie warzyw jest przeciętnie trzy razy więcej rtęci niż w glebie. Grzyby, podobnie jak mchy i porosty, a także igły sosen, są czułymi bioindykatorami skażenia środowiska rtęcią. Rośliny są najbardziej wrażliwe na pary rtęci. Toksyczność objawia się plamami chlorotycznymi i brunatnieniem brzegów blaszek liściowych oraz skróceniem i deformacją kiełków roślinnych i korzeni. Do bardziej wrażliwych na nadmiar rtęci gatunków roślin należą buraki cukrowe, kukurydza i róże [7].

ZWIERZĘTA

Rtęć występuje we wszystkich tkankach zwierzęcych, przy czym więcej jest jej w organizmach morskich (najczęściej 0,3-3 pg/g) niż w lądowych (0,02-0,1 pg/g). Metal ten podlega kumulacji w narządach miąższowych oraz tkankach twardych (głównie we włosach, sierści, piórach), [7].