4645771709

20    JAN BAUMGART

/

zorganizowanej w Warszawie przez Komisję Budownictwa i Wyposażenia Bibliotek IFLA w dniach 22-25 czerwca 1964 r.

Na szczęście posiadamy dziś dość bogatą literaturę przedmiotu dotyczącą budownictwa bibliotecznego. Poważne rozprawy poświęcone temu zagadnieniu znajdują się w najnowszych podręcznikach bibliotekarskich polskich (np. Problemy budownictwa bibliotecznego w opracowaniu Władysława Piaseckiego w wydawnictwie Bibliotekarstwo naukowe, Warszawa 1956) oraz zagranicznych (najobszerniej w Milkau’a Handbuch der Bibliothekswissenschaft T. 2: artykuł G. Leyha w wyd. l_f Lipsk 1933 i artykuł G. Leyha i Gerharda Liebersa w wyd. 2, Wiesbaden 1961). Posiadamy też szereg opracowań autorów tej klasy, co R. E. Ellsworth i K. D. Met-calf w USA, K. A. Lodewycks w Australii (Melbourne 1961), Jean Bleton we Francji, Gerhard Liebers czy Rainald Stromeyer w Niemczech, F. N. Paszczenko w ZSRR, czy Władysław Piasecki (Biblioteka. Wprowadzenie do zagadnień budowy. Warszawa 1963).

III. BIBLIOTEKA JAGIELLOŃSKA PRZY UL. ŚW. ANNY 8-12

1. Projekty Karola Estreichera. Jak na tle rozwoju budownictwa bibliotecznego w XIX i XX wieku przedstawiała się Biblioteka Jagiellońska? Od założenia Uniwersytetu w Krakowie    istniały biblioteki przy    wydziałach oraz

bursach studenckich. Najlepiej rozwinęły się księgozbiory kolegiów artystów i teologów. Z nich powstała z czasem biblioteka Kolegium Większego uważana już w XVI wieku za główną bibliotekę    uniwersytecką    (Libraria    Studii    generalis).

Zyskała ona osobne pomieszczenie w tzw. sali Tomasza Obiedzińskiego (przy ul. św. Anny 8). Obok niej istniała biblioteka Kolegium Prawników (przy ul. Grodzkiej 53) oraz księgozbiór Kolegium Mniejszego (przy ul. Gołębiej 11). Księgozbiory te wchłonęła stale rozwijająca się Biblioteka Kolegium Większego, gdy z ramienia Komisji Edukacji Narodowej reformę Akademii Krakowskiej przeprowadził Hugo Kołłątaj (1777-1780). Powstała ogólnouniwersytecka biblioteka główna o charakterze biblioteki publicznej. Jej    zbiory liczyły    wówczas    1926    rękopisów,

10 794 dzieł w 32 000 woluminów.

Warunki przechowywania tych zbiorów były typowe dla owego czasu. Biblioteka mieściła się zasadniczo tylko w jednej dużej reprezentacyjnej sali Tomasza Obiedzińskiego. Naturalnie z chwilą    utworzenia w    Collegium    Maius    biblioteki

głównej pomieszczenie okazało się za ciasne. Toteż za rządów Samuela Bandtkiego (1811-1835) zbiory zaczęto ustawiać także w dalszych, oddanych na ten cel salach. W 1840 r., za czasów Józefa Muczkowskiego (1837-1858), rozpoczął się długoletni generalny remont gmachu Collegium Maius. Prace skończyły się w 1877 r., już w okresie dyrektury Karola Estreichera (1868-1905). Estreicher rozpoczął pracę w Bibliotece we względnie korzystnym dla kultury i nauki polskiej czasie, mianowicie w okresie autonomii Galicji. Dążył on do zebrania jak największej liczby poloników, dzięki czemu Biblioteka stała się skarbnicą ogólnonarodową — „Biblio-theca Patria”. Tego rodzaju polityka gromadzenia zbiorów wywoływała u -niektórych profesorów Uniwersytetu zastrzeżenia. Mimo napotykanych oporów Estreicher zdołał jednak dokonać olbrzymiego dzieła. W ciągu 37 lat jego działalności zbiory powiększyły się o przeszło 180 000 woluminów druków (tzn. o ok. 4900 wol. przeciętnie w ciągu roku) nie licząc zbiorów specjalnych. Jeżeli w 1868 r. było 92 199 wol. druków, to w 1904 r. zbiory wzrosły do 274 465 woluminów.

Ten olbrzymi wzrost liczebny zbiorów, a w konsekwencji częściowo i czytelnictwa, możliwy dzięki sprzyjającym rozwojowi nauki i kultury warunkom, zawdzięczać należy staraniom Estreichera. Równocześnie rozwój Biblioteki spowodował powstanie poważnych trudności lokalowych, których Karol Estreicher mimo