4645771760

4

STEFAN ROSOŁOWSKI

potrzeb i analiza problemów łączności naukowej w zakresie wojskowości i dziedzin pokrewnych.

Niemal wszystkie wojskowe instytucje naukowe i wyższe sztaby posiadają własne biblioteki. A jeśli ich nie mają, to pozostają w kontakcie z innymi miejscowymi bibliotekami.

Kształtowanie się procesów naukowych w wojsku, ich rozwój i przemiany decydują o powstawaniu i rozwoju bibliotek naukowych. Natomiast organizacja armii wyraźnie nie determinuje struktury organizacyjnej sieci bibliotecznej. Stąd stwierdzone różnice między wojskowymi systemami bibliotecznymi są znacznie większe niż różnice w organizacji poszczególnych armii.

Rozczłonkowanie jednostek i rozproszenie oddziałów w terenie, następstwo pojawienia się środków masowego rażenia, powoduje pozostawanie dużej liczby personelu wojskowego w miejscowościach odległych od większych miast, w których głównie skupiają się biblioteki naukowe. Wzrosła przez to waga problemu przesyłania informacji dla personelu w terenie. Armia amerykańska np. powołała specjalną służbę dla rozszerzenia działalności większych bibliotek (Extension Ser-vice ⁶), wprowadziła bibliobusy i zorganizowała księgozbiory połowę (field collection).

Systemy zarządzania bibliotekami w poszczególnych armiach są podobne. Scentralizowane kierownictwo całej sieci bibliotek znajduje się zazwyczaj w ministerstwie obrony narodowej. W organizacji niższych szczebli kierownictwa bibliotecznego występują w różnych krajach znaczne różnice. Przeważnie ośrodki zarządzania znajdują się w sztabach i dowództwach danych związków operacyjnych i taktycznych. W niektórych armiach w kierownictwie nad bibliotekami niższych szczebli uczestniczą biblioteki wyższego stopnia. Np. w armii zachodnioniemieckiej biblioteki okręgowa sprawują nadzór nad bibliotekami niższego szczebla, podobnie jak w okresie międzywojennym czyniły to biblioteki centralne i okręgowe w wojsku polskim i armii niemieckiej. W armii Stanów Zjednoczonych został rozbudowany system filii. Duże lub średnie biblioteki mają swoje filie lub księgozbiory połowę.

W większości armii (wyjątek stanowi tutaj Czechosłowacka Armia Ludowa⁷ i armia Stanów Zjednoczonych) istnieje samoistna główna lub centralna biblioteka resortu. Czasem jest to inna placówka pełniąca dodatkowo taką rolę. Np. Oddział Literatury Wojskowej Biblioteki im. Lenina w Moskwie lub III Biblioteka Okręgowa Bundeswehry w Dusseldorfie spełniają funkcje głównej bazy piśmiennictwa wojskowego i centralnego ośrodka usług i prac naukowo-bibliotekarskich.

Zazwyczaj niesąmoistne biblioteki naukowe są ściśle podporządkowane instytucjom, w ramach których działają. Centralny nadzór nad nimi jest bardzo luźny. Biblioteki te nie tworzą zespołów funkcjonalnych, a zakres współdziałania między nimi przeważnie nie przekracza ogólnych zasad współpracy między bibliotekami danego kraju. Wyjątek stanowią 'biblioteki Bundeswehry, o czym jeszcze będzie poniżej mowa.

Najbardziej charakterystycznym rysem w obrazie bibliotekarstwa naukowego WP jest dynamiczny wzrost księgozbiorów naukowych. Roczny ich przyrost przekracza w przybliżeniu 110 000 wol., a łącznie w 1964 r. stan tych zasobów wynosił

⁰ Niektóre funkcje tej służby w naszym wojsku spełnia Centralny Kolportaż Wojskowy „Ruch”.

⁷ W Czechosłowackiej Armii Ludowej Centralna Biblioteka Wojskowa została rozwiązana w 1959 r. po 40 latach istnienia. Było to posunięcie błędne. Wartość tej biblioteki została w pełni oceniona dopiero po jej likwidacji. Brak wśród bibliotek naukowych Armii centralnego ośrodka koordynującego ich działalność jest bardzo dotkliwie odczuwany.