4989291987

Wstęp 11

skiego. Literatura ta, wcześniej celowo marginalizowana, ograniczana tylko do wydawnictw konfesyjnych, teraz stała się potężnym zjawiskiem kulturowym. Wybitne znawczynie literatury dla dzieci i młodzieży — Joanna Papuzińska, Gertruda Skotnicka i Lucyna Isakiewicz określiły tę sytuację jako „powrót do normalności”⁹, czyli takich warunków, w jakich nie cenzuruje się treści, nie prześladuje autora za jego światopogląd, a pisanie dla dzieci o Bogu jest czymś tak oczywistym, jak uczenie ich odróżniania dobra od zła. Jednocześnie więc badacze zyskali nową przestrzeń do opisania, bardzo zróżnicowaną, bo tworzą ją zarówno adaptacje Pisma Świętego dla dzieci, jak i katechizmy, a także poezja i proza (np. hagiografia) o charakterze religijnym.

Możemy też zauważyć powstanie wielu nowych wydawnictw, także specjalizujących się tylko w literaturze dla małego i młodego odbiorcy („Literatura”, „Muchomor”, „Sara”, „Zielona Sowa”, „Skrzat”, „Akapit-Press”, „Amberek” i inne), osiągających znakomity poziom edytorski i angażujących do współpracy najlepszych ilustratorów. Czas, kiedy „monopołistką” była zasłużona „Nasza Księgarnia”, dawno odszedł do historii.

Skrypt obejmuje zatem głównie obszar współczesności: od lat osiemdziesiątych po czasy obecne. Ułatwi on osobom zainteresowanym, zwłaszcza studentom (bibliotekoznawstwa, filologii polskiej, kulturoznawstwa, pedagogiki i psychologii oraz innych kierunków), szybką orientację w zmieniającym się wciąż krajobrazie literatury dla dzieci i młodzieży. W latach 1980—2007 opracowano w różnych ośrodkach badawczych¹⁰ wiele zagadnień ogólnych i szczegółowych, ukazały się niezwykle cenne publikacje, które w całości umieszczono w bibliografii zawartej w skrypcie, ponieważ rzetelne zreferowanie stanu badań przerastałoby możliwości niniejszego opracowania. Wszystkie te pozycje — bardzo wartościowe, są zwykle niskonakładowe, często nie recenzowane w prasie ogólnopolskiej, nie docierają więc do osób zainteresowanych, a dla studentów okazują się często po prostu niedostępne.

Skrypt ma charakter genologiczno-tematyczny. Zrezygnowano z wydania autorskiego, bo ukazało się wystarczająco wiele słowników i leksykonów^{1 2},

1

⁹ Zob.: J. Papuzińska: Normalność. „Nowe Książki” 1991, nr 4, s. 70; L. I sakiewicz: Szanse na normalność. „Nowe Książki” 1990, nr 5, s. 28—31; G. Skotnicka: Ku normalności. „Guliwer” 1992, nr 5, s. 13.....15.

¹⁰    Są to następujące ośrodki naukowe: Akademia Pedagogiczna w Krakowie, Akademia Świętokrzyska w Kielcach, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Szczeciński, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Wrocławski.

2

   Zob. S. Frycie, M. Ziółkowska-Sobecka: Leksykon literatury dla dzieci i młodzieży. Piotrków Trybunalski 1999; B. Tylicka: Bohaterowie naszych książek. Leksykon. Przewodnik po literaturze dla dzieci i młodzieży. Łódź 1999; Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej. Red. B. Tylicka, G. Leszczyński. Wrocław—Warszawa- Kraków 2002.