5109636862

4.2. Administracyjnoprawny status jednostki

4.2.1. Materiał nauczania

Status jednostki obejmuje prawa i wolności osobiste dotyczące sfery życia prywatnego. Uważa się, że przysługują one wszystkim jednostkom, bez względu na ich przynależność państwową. Pojęcia praw i wolności osobistych, w tym rozumieniu, używa Konstytucja RP. W ujęciu prawa administracyjnego status jednostki określają normy tego prawa, głównie prawa materialnego, dotyczące obywatelstwa, cudzoziemców, dowodów osobistych i paszportów, ewidencji ludności, aktów stanu cywilnego oraz powszechnego obowiązku obrony.

Obywatelstwo

Z Konstytucji RP wynika, iż podstawową formą nabycia obywatelstwa jest urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Konstytucja nie wyklucza nabycia obywatelstwa polskiego w inny sposób.

Nabyć obywatelstwo polskie można również na podstawie ustawy z 15.02.1962 r. o obywatelstwie polskim (tekst jedn. DzU z 2000 r. Nr 28, poz.353 z późn. zm.). Ustawa ta przewiduje następujące sposoby nabycia obywatelstwa:

1)    z mocy prawa,

2)    w drodze aktu administracyjnego,

3)    przez oświadczenie woli.

ad. 1. Z mocy prawa nabywa się obywatelstwo w sposób przyjęty w Konstytucji, ad. 2. W drodze aktu administracyjnego obywatelstwo polskie nadaje Prezydent RP. Jest to akt indywidualny. Ustawa określa warunki, jakie powinna spełniać osoba ubiegająca się o obywatelstwo (np. dotyczące okresu zamieszkania na terenie Polski).

ad. 3. Oświadczenie woli o przyjęciu obywatelstwa polskiego mogą składać określone w ustawie osoby (np. dziecko, którego jedno z rodziców jest obywatelem polskim). Oświadczenie składane jest przed wojewodą, który potwierdza to odpowiednią decyzją.

Posiadanie obywatelstwa polskiego jest warunkiem korzystania z różnorodnych uprawnień przewidzianych w prawie „krajowym”. Konstytucja stanowi, że obywatel polski nie może utracić obywatelstwa, chyba że sam się go zrzeknie. Utrata obywatelstwa pociąga za sobą utratę określonych uprawnień związanych z posiadaniem obywatelstwa. Zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa wydaje Prezydent RP. W sprawach obywatelstwa polskiego orzekają także polskie urzędy konsularne.

Cudzoziemcy

Zgodnie z ustawąz dnia 13.06.2003 r. o cudzoziemcach (DzU Nr 128, poz. 1175 z późn. zm.) „cudzoziemcem jest każdy, kto nie posiada obywatelstwa polskiego”.

Status cudzoziemca normują umowy międzynarodowe. Wejście Polski do Wspólnoty Europejskiej spowodowało określone konsekwencje w statusie cudzoziemców. Doprowadziło do innego traktowania cudzoziemców - obywateli państw Unii Europejskiej, inne zaś pozostałych cudzoziemców. Znajduje to odbicie w całym szeregu aktów prawnych dotyczących zasad i warunków wjazdu i wyjazdu obywateli państw członkowskich Unii, ich zatrudnienia w Polsce itd.

Należy jednak pamiętać, że zgodnie z Konstytucją, każdy „kto się znajduje pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji”. Wyjątki od tej generalnej zasady znajdują się w ustawodawstwie zwykłym.

Podstawowy akt prawny - ustawa o cudzoziemcach normuje szereg zagadnień, w szczególności dotyczących:

1)    przekraczania granic i wiz,

2)    zezwoleń na zamieszkanie na czas oznaczony i zezwoleń na osiedlenie się, „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15