5217957926

152

rżenia w układzie ziarenek piasku, a często radykalnie zmieniając konfigurację całych fragmentów wybrzeża. Czynnikiem więc, który w życiu psammolitoralu odgrywa za pośrednictwem fal znaczną rolę, są wiatry. Należy zaznaczyć, iż okresy bezwietrzne, a zatem umożliwiające pewną stabilizację stosunków na plażach, nie są wcale rzadkie, gdyż np. na Wigrach cisza była w miesiącach letnich (1922—1931) notowana mniej więcej podczas około 25°/o obserwacyj meteorologicznych, a średnia miesięczna siła wiatru (za okres 10 lat) waha się zaledwie od 2.0 do 2.7 m/sek. To jednak wystarcza, by wiatry wprowadzały w życie plaży moment wybitnej niestałości. Z drugiej strony znaczenie działania fal polega na tern, że nanoszą one na plaże pokaźne ilości detritusu, który częściowo rozkładając się na miejscu wzbogaca plaże w substancje organiczne.

Środowisko, które obecnie omawiamy, składa się z dwóch głównych elementów: piasku i wody, stanowiących razem swoisty rodzaj gleby, będącej budulcem psammolitoralu. Dokładne badanie wzajemnych związków między temi obydwoma składnikami wkraczałoby już właściwie w dziedzinę gleboznawstwa i wymagałoby stosowania specjalnych metod; ograniczę się więc tutaj do podania pewnych danych orjentacyjnych. Stosunek objętościowy wody i piasku w danej masie piasku wilgotnego zależy m. in. w znacznej mierze od włoskowatości drobnych przestrzeni międzyziarnkowych, wypełnionych wodą, a zatem w praktyce zależy też pośrednio od wielkości ziarn samego piasku. Tuż ponad granicą wody piasek jest nasycony wodą, która kompletnie wypełnia wolne przestrzenie między ziarnkami. Stosunek wagowy w^rody do piasku waha się w tych strefach plaży od 15.8°/o do 29.7%, zależnie od rozmiarów ziarn piasku na danej plaży. W miarę oddalania się od granicy wody ilość wody, zawartej w piasku na powierzchni plaży, stopniowo się zmniejsza, a na jej miejscu zaczyna ukazywać się powietrze, które wkońcu wypełnia prawie całkowicie przestrzenie międzyziarnkowe, tak że wreszcie drobne ilości wody utrzymują się jedynie w miejscach zetknięcia się ziarn piasku. W zależności od stosunku, jaki w danej masie wilgotnego piasku zachodzi między piaskiem, wodą i powietrzem, mówimy o stanie „kapilarnym”, „funikular-nym”, lub „pendularnym” wody (VERSLUYS 1917 wg. MiTSCHER-LICHA 1923); stosunki te ilustruje fig. 3. Stałe parowanie wody