5236000482

14 Pracownicy socjalni i praca socjalna w Polsce. Między służbą społeczną a urzędi

nej, formując pracowników socjalnych, sam byt poddany procesowi formowania, który najlepiej oddaje termin „instytucjonalizacja”¹. Instytucjonalne ramy najważniejszego - gminnego - segmentu systemu pomocy społecznej powstały w 1990 roku, a więc w pierwszym okresie transformacji. Pomysł na nowoczesną pomoc społeczną obejmował dwa założenia wyjściowe. Po pierwsze, placówki pomocy społecznej miały współtworzyć sieć bezpieczeństwa socjalnego, ułatwiającą przejście przez swoiste Morze Czerwone, jakim była terapia szokowa polskiej gospodarki przeprowadzana na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Pomoc społeczna miała za zadanie udzielać wsparcia socjalnego różnym grupom przegranych reform gospodarczych. Gminne ośrodki pomocy społecznej funkcję tę dzieliły z utworzonymi w tym samym czasie rejonowymi urzędami pracy. Placówki obu wspomnianych typów funkcjonowały „na dole”, blisko ludzi, aby wsparcie było dostępne niemal od ręki, choć nie na zasadzie korzystania przez obywateli z powszechnych uprawnień socjalnych o charakterze roszczeniowym (te starano się ograniczać), ale przez dostępność infrastruktury wsparcia adresowanego. Termin „kuroniówka” (od nazwiska ministra pracy i spraw socjalnych Jacka Kuronia, pod którego zwierzchnictwem znajdował się wówczas i Departament Pomocy Społecznej, i Departament Zatrudnienia) nieprzypadkowo był używany jako potoczne określenie zarówno ówczesnych zasiłków dla bezrobotnych, jaki zasiłków z pomocy społecznej.

Niemniej jednak warto podkreślić, że rejonowe urzędy pracy i gminne ośrodki pomocy społecznej, pełniąc podobną funkcję osłonową zostały inaczej usytuowane i tym samym działały w odmiennych ramach instytucjonalnych. Rejonowe urzędy pracy współtworzyły wydzieloną administrację państwową-w takiej formule funkcjonowały przez całą dekadę lat dziewięćdziesiątych, aż do 2000 roku, gdy w ramach drugiej reformy samorządowej zostały przekształcone w powiatowe urzędy pracy i włączone do administracji zespolonej powiatu². Z kolei ośrodki pomocy społecznej od początku były placówkami samorządowymi. Reforma samorządowaz 1990 roku, przywracająca w Polsce samorząd szczebla podstawowego (gminy), była pierwszą reformą systemową która rzeczywiście rozpoczęła proces zmiany ustrojowej, polegający na odchodzeniu od omnipotencyjnego państwa, którego administracja zajmuje się wszystkim i wszystko kontroluje³. Restaurowane samorządowe (samorządne) gminy wśród wielu zadań publicznych otrzymały również zada-nia socjalne - miały się troszczyć o swoich najsłabszych członków i w ten

1

   Por. J. Krzyszkowski, Między państwem opiekuńczym a opiekuńczym społeczeństwem. Determinanty funkcjonowania środowiskowej pomocy społecznej na poziomie lokalnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2005.

2

   Por. M. Szylko-Skoczny, Polityka społeczna wobec bezrobocia w Trzeciej Rzeczypospolitej, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Warszawa 2004.

3

   R. Wróbel, Cztery lata reformy. Z doświadczeń samorządu terytorialnego w Polsce w latach 1990-1994, Presspublica, Warszawa 1994.