5236000483

Marek Rymsza_Pracownicy socjalni i praca socjalna w Polsce 15

sposób budować spójność społeczności lokalnych’. Decentralizacyjna misja wyznaczała drugi profil ośrodków pomocy społecznej jako najważniejszych placówek pomocy społecznej

Pomoc społeczna miała jednak jeszcze trzeci profil. W odróżnieniu od rejonowych urzędów pracy, gminne ośrodki pomocy społecznej nie były budowane całkowicie od podstaw, ale z wykorzystaniem istniejącej już infrastruktury opieki społecznej, powstałej w poprzednim ustroju". Oficjalnie w Polsce Ludowej nie było ani ubóstwa, ani bezrobocia, oba problemy społeczne państwo socjalistyczne obiecało bowiem rozwiązać „strukturalnie” raz na zawsze. W praktyce bezrobocie zostało ukryte w formie przerostu zatrudnienia i istnienia ogromnej liczby nieproduktywnych miejsc pracy, co było jednym z powodów kryzysu gospodarki centralnie sterowanej. Ubóstwo również było problemem ukrywanym, ale nie tak konsekwentnie - opieka społeczna funkcjonowała, choć z przyczyn ideologicznych nie była publicznie eksponowana. Włączono ją w struktury służby zdrowia-służby w państwie socjalistycznym w pełni legitymizowanej. Dualną funkcję systemu ochrony zdrowia okresu Polski Ludowej oddawała oficjalna nazwa resortu zdrowia: Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej. Opieka społeczna nie była więc widoczna, niemniej jednak miała infrastrukturę i kadry.

Jednąz pierwszych decyzji rządu Tadeusza Mazowieckiego w 1990 roku w obszarze polityki społecznej było instytucjonalne wyodrębnienie opieki społecznejz systemu ochrony zdrowia i przekształcenie jej w samodzielną instytucję - pomoc społeczną funkcjonującą pod nadzorem ministra pracy i spraw socjalnych. Proces ten rozpoczęto jeszcze przed pierwszą reformą samorządową gdyż zapotrzebowanie na działania osłonowe - nie tylko skuteczne, ale także społecznie dostrzegalne - było ogromne. Ten kierunek działań przypieczętowała uchwalona jesienią 1990 roku ustawa o pomocy społecznej¹², która uczyniła z pomocy społecznej ważną i rozpoznawalną instytucję polityki społecznej państwa, a z pracowników socjalnych - wyodrębnioną profesję.

Na mocy tej ustawy, oprócz sieci gminnych ośrodków pomocy społecznej, na poziomie wojewódzkim (przypomnijmy, funkcjonowało wówczas 49 województw) powołano wojewódzkie zespoły pomocy społecznej. Ośrodkom pomocy społecznej ustawodawca powierzył zadania własne i zadania zlecone, odpowiadające z grubsza obu wspomnianym misjom pomocy społecznej - zadania własne wiązały się z funkcją więziotwórczą

9    Por. J. Hrynkiewicz, Zakres i kierunki zmian w pomocy społecznej, [w:] M. Rymsza (red.), Reformy społeczne. Bilans dekady, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004, s. 89-90.

10    Por. analizę funkcjonowania ośrodków pomocy społecznej pod koniec lat dziewięćdziesiątych w: A. Żukiewicz, Praca socjalna Ośrodków Pomocy Społecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002.

11    K. Wódz, Praca socjalna w środowisku zamieszkania, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice 1998, s. 43-57.

12    Dz.U. z 1990 r., Nr 87, poz. 506 ze zm. Ustawa, wielokrotnie nowelizowana, obowiązywała do 2004 roku, gdy została zastąpiona nową ustawą o tym samym tytule.