5332217780

jej przejawów (ewentualnie również kilka poziomów jednocześnie lub kolejno) działa w sposób zakłócający z punktu widzenia intencji komunikacyjnej. Mozę tu chodzić o poziom fonetyczna fonologiczny, morfologiczno-syntaktyczny, leksy-kalno-semantyczny lub pragmatyczno-komunika-cyjny, a nadawca i odbiorca informacji starają się używać jednakowego kodu językowego.

Zaburzoną zdolność komunikacyjną można analizować z rozmaitych punktów widzenia: sposobu komunikowania - zaburzona zdolność komunikacyjna może dotyczyć nie tylko werbalnej formy komunikacji interpersonalnej, nie tylko mowy, ale i jej graficznego odpowiednika; przebiegu komunikowania - zaburzony może być nie tylko ekspresywny składnik (produkcja mowy), ale i składnik receptywny (zrozumienie mowy); z czasowego punktu widzenia - zaburzenie zdolności komunikacyjnej może być trwałe albo przejściowe (np. funkcjonalna dysfonia), wrodzone albo nabyte (zaburzenia mowy). W ogól- ¹ nym obrazie klinicznym zaburzona zdolność komunikacyjna może dominować lub być symptomem innego, dominującego upośledzenia, choroby czy zaburzenia (symptomatyczne zaburzenia mowy). Z etiologicznego punktu widzenia przyczyny zaburzonej zdolności komunikacyjnej mogą być organiczne (np. krwawienie do mózgu) albo funkcjonalne (np. konsekwencje ne-krotyzacji ze strony otoczenia przy wytworzeniu, utrwaleniu albo pogorszeniu się jąkania, niepra- , widłowy wzorzec mowy jako możliwa przyczyna ; dyslalii). Z punktu widzenia zasięgu może chodzić o częściowe, cząstkowe zaburzenie (np. rota-cyzm) lub (rzadziej) o całkowite (ogólny bełkot, ; niemota). Z punktu widzenia manifestoivania j się zaburzona zdolność komunikacyjna może rzutować na procesy symboliczne i niesymbolicz-ne, przy czym w obu przypadkach może chodzić o wymiar dźwiękowy lub bezdżwiękowy.    ,

j

Zaburzona zdolność komunikacyjna może się j przejawiać w jednej dymensji (np. przy dźwięko- j wej dyslalii chodzi o dźwiękową dymensję nie-symbolicznych procesów), w kilku dymensjach

I

jednocześnie (np. zaburzony rozwój mowy może )

Szkiełko i oko. Logopedia

się przejawiać jednocześnie w dźwiękowej i bez-dźwiękowej dymensji symbolicznych i niesymbo-licznych procesów) lub najpierw w jednej dymensji a następnie w drugiej, np. jąkanie - zaburzenie płynności mowy uprzednio w aspekcie dymensji dźwiękowej niesymbolicznych procesów może się przeistoczyć również do sfery dźwiękowej dy-i mensji procesów symbolicznych (np problemy z formułowaniem wypowiedzi itp.).

Pod pojęciem zaburzonej zdolności komunikacyjnej nie mieści się jednak.' fizjologiczna nie-! mota (dziecko nie mówi przed ukończeniem j pierwszego roku życia); rozwojowa niepłynność | - przejawy „normalnej" niepłynności procesu mowy około trzeciego roku życia; tzw. fizjologiczna dyslalia (nieprawidłowa wymowa niektórych głosek przed osiągnięciem ok. piątego roku życia - jeżeli chodzi o fizjologiczną dyslalię, bez większych zaburzeń organicznych, wad słuchu itp.), fizjologiczny dysgramatyzm (nieprawidłowości w morfologiczno-syntaktycznym poziomie językowym mniej więcej do czwartego roku życia).

0 zaburzonej zdolności komunikacyjnej nie możemy mówić również wówczas, gdy jakiś poziom językowych wypowiedzi jednostki zakłóca jego intencję komunikacyjną, ale nadawca i odbiorca nie używają jednakowego kodu (wspólnego języka), np. w sytuacji, gdy usiłujemy się komunikować w obcym języku, ale nie władamy nim perfekcyjnie.

Literatura

Crystal I)., Varley R., Introduction to Language Patholo-gy, London, WhurrPublishers 1999 Grohnfeldt. M. (red), tehrbuch der Sprachheilpadagogik und Logopadie, Stuttgart-Berlin-Kóin, Kohlhammer 2000.

Kralćak L., O niektórych aspektoch diskrepantnej komunikacie, Iw:] Patraś, V. (red), Sociolinguisticke a psy-cholingeisticke aspekty jazykouej komunikacie Ban-skaBystrica, UMB 1996, s. 117-121.

LechtaV., (red.), Diagnostika naruśenej komunikaćnej 45

schopnosti, Martin. Osveta 1995-    _

Uch ta V., Gestórte Kommunikationsfahigkeit, [w:|

Uchta V., (red), Diagnostik der Gestorlen Kommunikationsfahigkeit, Bad Heilbrunn, Klinkardt 2003, s. 15-21.

Łechta V., Logopedicka terminologia - platformy, koncepcie, rozpory, trendy, „Paedagogica specialis” XX, Bra tisłava, PdFUK 1999, s. 141 -145.

Surowaniec J., Przedmiot logopedii, „Logopedia” 1994, nr 21, s. 53-64.

Konspekt nr 4/2006 (27)