5332217854

Felieton

Spójrzmy, jak zjawiska te opisuje katolicka myśl społeczna i etyczna. Formułuje ona bowiem podstawowe prawa narodu jako: prawo do istnienia, wolności i jedności oraz proporcjo nalnego udziału w dobru wspólnym. Etyka społeczna, wg ks. Tadeusza Slipki SI, nie uznaje takiego uprzywilejowania jednego narodu, by miał on prawo róść w potęgę kosztem bytu innego narodu (tak w sensie fizycznym - osób, jak i duchowym - kultury). Szczególnie ważne jest tu poparcie, jakiego etyka ta udziela prawu samostanowienia narodów. Kiedy bowiem dany naród osiąga zdolności państwotwórcze lub nigdy takowych nie utracił (mimo obcego panowania) i czuje się na siłach do ich rewindykacji, w imię elementarnych zasad sprawiedliwości i słuszności należy jego żądanie uznać za moralnie uzasadnione. Jako drogę emancypacji proponuje się zaś pokojową walkę polityczną oraz pokojowe korygowanie czy przeobrażanie granic państwowych pod kątem realizacji słusznych dążeń niepodległościowych narodów politycznie dojrzałych.

Następnym krokiem, przybliżającym polską myśl polityczną, jest poczynienie kilku uwag na temat tradycji. Jest to kolejne pole badawcze, które łączy historyka i socjologa, pole stanowiące jeden z ważnych elementów świadomości społecznej. Jak twierdzi Władysław Markiewicz, i jego to myśl staram się tu w praktyce rozwijać, „umiejętność ciągłego odświeżania tradycji, której sens został z pożytkiem dla narodu wypróbowany, to jeden z miarodajnych wskaźników kultury politycznej społeczeństwa”. Świadomy wybór określonych fragmentów dziedzictwa społecznego w doktrynach i ideach politycznych jest przecież instrumentalnym i celowym uruchomieniem tkwiących w społeczeństwie mechanizmów emocjonalnych. Odpow iednie przykłady podaje tu Remigiusz Bierzanek, pisząc, iż „predylekcje wielu historyków do badań w okresie międzywojennym Polski Jagiellonów miały związek z ówczesnymi koncepcjami politycznymi obozu piłsudczyków, natomiast objęcie przez Polskę Ludową w okresie powojennym ziem zachodnich i północnych stało się potencjalnym czynnikiem stymulującym badania nad Polską Piastów”.

Udział emigracji polskiej, zarówno politycznej, jak i ekonomicznej w walce Polaków o niepodległość wydaje się być nie do oszacowania. Bogata przeszłość, historyczna i długoletnia działalność emigrantów miała różnorodne oblicza, formy i przejawy. Za motto swoich działań mogłaby ona przyjąć słowa z aktu założycielskiego Deputacji Polskiej, ogłoszonego w Paryżu kilka miesięcy po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej: „Staraniem szczególnym i jedynym celem Deputacji będzie powrót egzystencji narodu naszego”. Wieloletnia działalność emigracji poświadcza, iż hasłu temu była ona wierna.

Jedną z dziedzin tej działalności była też walka o wolność innych krajów i ideały' demokratyczne. W porównaniu z innymi narodami był to wkład szczególnie duży. Na opracowanie wciąż czeka zagadnienie udziału Polaków w ruchach społecznych i organizacjach dążących do urzeczywistnienia postępu społecznego, jak związki zawodowe, demokratyczne stronnictwa polityczne w krajach, gdzie isuiieją większe skupiska polonijne. Okazało się przy tym, iż zjawiska te występowały w historii Polski niemal ciągle, z wyjątkiem przerwy międzywojennej i dopiero obecnie tracą one stopniowo swą aktualność.

Pisząc o badaniach nad ideą niepodległości narodowej, nieco miejsca poświęcić należy także ideologii, która wśród polityków polskich i europejskich zdobyła sobie dużą popularność. Mowa o federalizmie. Ideologia ta zawierała, co prawda wiele momentów równouprawnienia podmiotów mających tworzyć federację, ale też nie była wolna od prądów myślowych usiłujących pod tą nazwą przemycić tendencje hegemo-nistyczne bądź nawet aneksjonistyczne.

Polska myśl polityczna, zarówno w jej historycznym, jak i socjologicznym aspekcie, to jedna z ważniejszych sfer społecznej refleksji nad kondycją i przyszłością narodu i państwa. Związana jest ona z uświadamianą zmiennością rzeczywistości politycznej, od swego zarania wiąże się też

Konspekt nr 4/2006 (27)