5332218644

202 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

M. Łodyński rozpisywał się chętnie, styl jego razi jednak nieco afektowaną, jeszcze młodopolską manierą.

Można by chyba powyższe uwagi podsumować następująco. Wydawczyni konsekwentnie zrealizowała swój zamian wybrała i rzuciła „na żer” historykom wypreparowany materiał informacyjny. Nie doceniła wartości listu jako dzieła epistolarnego o swoistej indywidualnej urodzie i autonomii (wydane listy pozbawione są również nagłówków i podpisów, które wiele przecież mówią o wzajemnych stosunkach korespondentów), potraktowała go jedynie jako materiał dla historyków bibliotekarstwa. 1 oni go rzeczywiście przeczytają, już czytają. Ale iluż ich w końcu jest obecnie w Polsce? Można ich policzyć na palcach obu rąk, i to z trudem, a więc w tej formule wydawniczej książka tylu też może mieć adresatów. Oby było inaczej.

Łączne w tomie znalazło się 389 listów. Podstawowy blok tworzy dwugłos A. Łysakowski

—    M. Łodyński (276 listów), potem idą listy do A. Łysakowskiego od J. Grycza (74) i H. Hleb-Koszańskiej (39). Korespondencja podzielona jest na dwie części: 1925-1939 i 1939-1944 oraz lata powojenne do 1951.1 znów: do pomyślenia byłaby inna koncepcja, zgodnie z którą wszystkie listy uporządkowano by w jednym ciągu chronologicznym. Przyjęty wariant kładzie nacisk na wzajemne relacje korespondentów w poszczególnych latach, gdyby natomiast podać je chronologicznie, wariant taki okazałby się korzystniejszy dla historyków, którzy otrzymaliby informacje odnoszące się do tych samych lub podobnych spraw toczących się w tym samym czasie czy w tym samym miejscu.

Dużą rolę, i słusznie, grają w omawianej publikacji objaśnienia licznych niezrozumiałych dla czytelnika partii tekstów, gdyż korespondenci posługiwali się czasem im tylko znanym kodem. Rozwiązano w nich zarówno skrótowce literowe, jak i zagadki bibliograficzne, biograficzne, czy dotyczące instytucji, organizacji lub wydarzeń. Objaśnienia zawarte są bądź w przypisach, bądź w nawiasach kwadratowych w samych tekstach. Można by się wprawdzie spierać, czy niekiedy dopowiedzenia te nie rozsadzają zbytnio właściwych tekstów i czy wobec tego nie należało by ich przenieść raczej do przypisów, np.: „Co do Kotuli, to rzecz [przeniesienie na emeryturę z dn. 31.1.1939]...” (s. 236), ogólnie jednak trzeba uznać ich dużą użyteczność informacyjną.

Skrupulatności bibliografa i kronikarza czasów opisywanych w listach nie towarzyszy jednak satysfakcjonujący komentarz historyczny. W środowisku portretowanym przez autorów listów

—    i to stanowi dla czytelników pewną niespodziankę — roiło się od konfliktów, nieporozumień czy wręcz intryg. Do legendy trzeba zaliczyć opowiadania o dawnych, wspaniałych czasach przedwojennych, kiedy to zgodnie i wspólnie pracowano na polu bibliotekarstwa. U podłoża niektórych konfliktów leżała po prostu rywalizacja o posady. Z przykrością czytamy, jak to J. Grycz, A. Łysakowski czy M. Łodyński bezskutecznie poszukiwali odpowiedniego dla siebie stanowiska. Po przegraniu konkursu w 1938 r. na stanowisko dyektora BUW, o które ubiegał się również J. Grycz, M. Łodyński porażkę swoją (na rzecz Adama Lewaka) przypisywał intrygom rektora Włodzimierza Antoniewicza (s.l 71). Przedtem jednak zmuszono M. Łodyńskiego do rezygnacji ze stanowiska wicedyrektora Biblioteki Narodowej (20.05.1939), gdzie pracował, będąc w stałym konflikcie z jej pierwszym dyrektorem Stefanem Dembym, a potem także Stefanem Wierczyńskim, za co ten krewki pułkownik obwiniała z kolei samego S. Wierczyńskiego, J. Grycza i K. Piekarskiego (s. 161). Jak jednak było naprawdę? Przecież to niemożliwe, żeby antagoniści A. Łysakowskiego i M. Łodyńskiego nie mieli żadnych istotnych argumentów po swojej stronie? Spokojny i zawsze rzeczowy w listach A. Łysakowski daje wyraźną ku temu wskazówkę. Dostrzegał on konflikt dwóch szkół, odmiennie rozumiejących bibliotekarstwo, i definiował go w liście do M. Łodyńskiego jako walkę: „doktryny bibliotekarstwa »integralnego«, którą reprezentuje Pan Dyrektor Kotula, może Kuntze, także ja — i doktryny bibliotekarstwa »na marginesie«, żywionej przez Wierczyńskiego i Piekarskiego” (s. 162). Jeżeli to było tak, to rozpoznajemy tu problem, przed którym stają często decydenci biblioteczni: czy mianować na stanowisko dyrektora poważnej biblioteki fachowca — praktyka bez specjalnych sukcesów naukowych, reprezentanta jedynie wiedzy stosowanej, czy obiecującego, a może już wybitnego naukowca, którego prestiż będzie działał na korzyść prowadzonej przez niego biblioteki, lecz który koncentrować się będzie na własnej pracy badawczej? No tak, ale takiego dylematu nie powinno być wobec M. Łodyńskiego, który był praktykiem, ale również autorem szeregu ważnych prac historycznych? Skąd więc jego