4130653854

76 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

w Polsce poprzez ukazanie wybitnych twórców tej nauki Wydaje się to zrozumiałe, choć dla niektórych czytelników — zwłaszcza o humanistycznym nastawieniu — może być niemiłe. Trudno mieć jednak pretensje do Autorki, że nie mieliśmy aż tak nieprzeciętnych indywidualności, aby ich oryginalne myśli wyznaczały kierunek rozwoju nauki o informacji. Natomiast fakt opisu badań bez konfrontacji ich wpływu (złego czy dobrego!) na praktyczną działalność informacyjną wywołuje u czytelnika silne poczucie braku systemu wartości, któremu podporządkowane są te badania.

Wreszcie przy tym porównaniu warto zwrócić uwagę na bardzo drobiazgowe wyliczenie nierównoważnych gatunkowo problemów badawczych w pracy M. Dembowskiej, a syntetyczny i bardzo selektywny obraz kierunków zachodniej nauki o informacji w pracy autorów amerykańskich⁷. Wśród tych kierunków najbardziej zainteresuje nas ten, który dotyczy działalności bibliotek oraz ludzi z nimi związanych. Przypisano mu fandamentalne znaczenie dla upowszechnienia postępów nauki o informacji w praktyce informacyjnej. Uznano, że warsztaty wielu bibliotek stały się obszarem zastosowań i weryfikacji licznych i ważkich koncepcji teoretycznych. Stąd Bibliotekę Kongresu, Narodową Bibliotekę Medyczną i Narodową Bibliotekę Rolniczą oraz konsorcja bibliotek akademickich, podejmujących wspólne akcje, przedstawiono jako środowiska

0    znaczącej roli dla rozwoju i weryfikacji osiągnięć nauki o informacji. Czytelnik książki M. Dembowskiej także odnajdzie powiązania badań informatologii z bibliotekarstwem i bibliotekoznawstwem (np. problemy specjalizacji zbiorów materiałów bibliotecznych). Nie znajdzie analogii w oznaczeniu rangi tych powiązań ani też odniesień do praktycznych konsekwencji istnienia bądź braku więzi między informatologią a bibliotekoznawstwem i praktycznym bibliotekarstwem (np. znamiennego konfliktu odrzucenia przez bibliotekarzy terminologii dotyczącej języków infor-macyjno-wyszukiwawczych).

Równie znaczące odmienności w rozwoju polskiej informatologii w stosunku do zachodniej nauki o informacji występują w obszarze badań dotyczących sieci informacyjnych. Ten kierunek w amerykańskiej i brytyjskiej nauce o informacji uznano za najważniejszy w 1. 1965-1985. Rezultat to sieci, o których piszą M. Grabowska i B. Zybert we wspomnianych wyżej książkach. W polskiej rzeczywistości odbiciem tego kierunku są prace nad SINTO licznie cytowane w książce M. Dembowskiej. Nie sposób pozbyć się uczucia niedosytu z powodu braku krytycznej refleksji Autorki o tym kierunku badań.

Jest to oczywiście bardzo trudna i delikatna materia. Jeśli jednak historia ma być „nauczycielką życia”, to nie da się uniknąć odpowiedzi na pytanie, czy wszystkie źródła klęsk organizacyjnych w polskich służbach informacji i przyczyny dramatycznych opóźnień w rozwoju technologii informacyjnych w Polsce leżą jedynie w czynnikach ustrojowo-ekonomicznych warunkujących sposób i kierunki uprawiania nauki o informacji, czy też stan „rzeczypospolitej informacyjnej” byłby inny — lub też, czy mógłby być inny — gdyby w danych nam warunkach społeczno-politycznych inaczej uprawiano polską informatologię.

Elementów takiej diagnozy wyrażonej krytycyzmem w stosunku do kierunków i rezultatów polskich badań nad informacją brak w książce M. Dembowskiej. Niekwestionowaną natomiast wartością recenzowanej książki jest zebranie i usystematyzowanie piśmienniczego dorobku dziedziny. Czytelnik jednak musi podjąć samodzielny trud krytycznego spojrzenia na ten dorobek

1    skonfrontowania go ze stanem polskiej — i nie tylko polskiej — rzeczywistości w sferze praktyki informacyjnej. Autorka także czytelnikowi pozostawiła ocenę wpływu badań naukowych na tę rzeczywistość.

Anna Sitarska

Maszynopis wpłynął do redakcji 5 maja 1992

Wyróżnili oni w L 194S-1988 następujące najważniejsze kierunki: 1) koncepcje i praktyka niekonwencjonalnych systemów informacji (Ta u be w zakresie metod indeksowania, Luhn — zastosowanie komputerów oraz Garfield — „przemysłowe" przetwarzanie informacji w indeksach cytowań), 2) zastosowanie nauki o informacji w bibliotekarstwie, 3) rozwijanie systemów Online (1940-1985), 4) budowa sied informacyjnych (1965-1985).