7349812334

502 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

dla rozwoju ruchu w Europie jest propozycja wprowadzenia opatentowania na programy komputerowe, co mogłoby stworzyć niebezpieczeństwo dla przedsiębiorstw, wytwarzających i rozpowszechniających oprogramowanie na „opensour-cowych zasadach”.

Co prawda hasła ruchu, propagujące ideę wolnej twórczości i swobodę w udostępnianiu jej innym, mają ideologiczny wydźwięk, to jednak właśnie dzięki niemu przełamano monopol wielkich firm branży IT na programy komputerowe, a wiele także komercyjnych produktów zyskało na jakości. Open Source przyczynił się ponadto do powstania alternatywnego systemu dystrybucji programów, stał się podstawą dla Creative Commons. J. Barta i R. Markiewicz twierdzą, że koncepcja Open Source, opierając się na prawie autorskim, wcale nie podważa jego reguł, przeciwnie w pełni je respektuje. Autorzy przekonują, iż nie należy obawiać się, że wolnościowe idee prawne wyprą te tradycyjne. Stawiając diagnozę na przyszłość, sugerują zaistnienie dualnego modelu prawa, oznaczającego koegzystencję obydwu rozwiązań. Zmiany takie wymusza rozwój nowych technologii i Internetu: społeczna potrzeba wymiany plików, dygitalizacja i rozpowszechnianie zasobów bibliotecznych w Sieci. Wyzwaniu temu muszą sprostać wszystkie kraje, w tym także Polska, której model prawa autorskiego wymaga szybkiego dostosowania do standardów światowych.

Ostatnią część książki - „Biblioteka” - wypełnia jeden tylko artykuł, ale za to najobszerniejszy w całym tomie. Jest to siedemnastostronicowa rozprawa profesora Jacka Wojciechowskiego o roli i powinnościach bibliotek w komunikacji naukowej i kształceniu akademickim, oparta na analizie blisko osiemdziesięciu publikacji. Autor jest doskonale znany czytelnikom „Przeglądu”, a więc przedstawiać go nie trzeba. W odniesieniu do wspólnej osi interdyscyplinarnych rozważań o wpływie technologii komputerowej na człowieka, jego instytucje i świat, w którym żyje, napisany w charakterystycznym stylu artykuł profesora Wojciechowskiego pokazuje zmiany, jakie nowe technologie komputerowe i komunikacyjne ewokowały w praktyce bibliotecznej obsługi środowiska naukowego i akademickiego. Jest to jednak tylko jeden z wątków tej bogatej treściowo, ilustrowanej licznymi danymi faktograficznymi rozprawy, którą objęte zostało rozległe spectrum problemów współczesnego bibliotekarstwa akademickiego na świecie i w Polsce. Jako główne czynniki, które wpływają na zachodzące w nim zmiany Jacek Wojciechowski wskazuje obok ekspansji ICT i rozwoju równoległej wobec piśmienniczej komunikacji elektronicznej, także przemiany następujące w samej nauce, a wyrażające się rosnącą specjalizacją i integracją dyscyplin oraz upowszechnienie nowego modelu kształcenia, który ma zapewnić objęcie nim 30-50% osób w wieku 18-30 lat. Niezbędność bibliotek akademickich autor traktuje jako bezdyskusyjną, jednak aby sprostać oczekiwaniom związanym z nowymi okolicznościami, działania szkół wyższych, środowiska naukowców i osób studiujących na różnych poziomach kształcenia wyższego, muszą one dostosować do tych okoliczności swoje funkcjonowanie. Podobnie jak w wydanej dwa lata temu książce Biblioteczna wartość naddana⁴, przyjmując za punkt wyjścia tezę, iż zasady działania bibliotek muszą być podporządkowane konstytutywnej dla nich roli mediacyjnej w społecznym komunikowaniu, J. Wojciechowski dobitnie punktuje więc to, co powinno znaleźć się w polu widzenia osób (bibliotekarzy, uczelnianej administracji, czytelników), które mają do czynienia z bibliotekarstwem akademickim i naukowym. Pokazuje zmiany następujące w tworzeniu hybrydowych kolekcji bibliotecznych, w opracowaniu zasobów elektronicznych, w repertuarze usług, które musi realizować biblioteka akademicka. Rozważa problem miejsca biblioteki w strukturze uczelni, optymalnej dla polskiego szkolnictwa wyższego organizacji systemu bibliotecznego uczelni, udziału biblioteki w przygotowaniu czytelników do korzystania z jej zbiorów, trudne a wymagające

J. Wojciechowski: Biblioteczna wartość naddana. Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego 2006. Rec. D. Grygrowski. „Przegląd Biblioteczny” 2006, z. 4, s. 507-510.