5399620051

spisał przebyte drogi i ścieżki, podał nazwy i wysokości szczytów, a także informacje dła przybyszów o panujących na omawianym terenie warunkach. Oczywiście tylko część tych wiadomości dotyczyła Beskidów. Jest to przewodnik w swej proweniencji tekstem typowo romantycznym, opisującym drogę z Krakowa do Zakopanego, informującym o miejscowościach i najistotniejszych zabytkach, rzekach, potokach, szczytach, czasami też górskich panoramach (...)” [Kuleczka 1990, s. 40].

Wspomniana wcześniej książka Wincentego Pola mimo, iż niezwykle cenna i to nie tylko ze względów historycznych, ale także z uwagi na bogatą zawartość informacyjną, stanowi dzieło o zupełnie innej koncepcji. Pol skupia w nim swoją uwagę na analizie podziału geograficznego Europy oraz Karpat, sieci wodnej kraju, zjawiskach natury oraz etnograficznym zróżnicowaniu Karpat północnych. Informacje o karpackich drogach opisane zostały w osobnej części - „Przeprawy przez grzbiet północnych Karpat i gościńce u ich stóp rozciągnięte” - gdzie szczegółowo przedstawiono „gościńce murowane, czyli cesarskie drogi”, do których należą gościńce prowadzące ku Wiśle, w Lubelskie, na Wołyń, gościńce łączące główny trakt Wiedeński z traktem Karpackim oraz przeprawy do Węgier, do Siedmiogrodzkiej ziemi i Mułtan przez pasma Karpat w Wado-wickiem, Sądeckiem, Sanockiem, Jasielskiem, Samborskiem, Stryjskiem, Stani-sławowskiem, Kołomyjskiem oraz gościńce na Bukowinie.

Dziełem niezwykle dojrzałym, czerpiącym z doświadczeń wcześniejszych autorów, a przez to w pełni odpowiadającym na potrzeby ówczesnych turystów, był „Ilustrowany przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic” Walerego Eliasza wydany w 1870 r. Przedstawione w nim treści obejmowały zarówno ogólne informacje o Tatrach i Beskidach oraz organizowanych w nie wycieczkach, jak i szczegółowe wskazówki dotyczące przygotowania się do wędrówki, tj. wskazanie najważniejszych potrzebnych przyrządów, obuwia, odzieży i żywności. Dodatkowo autor zamieścił porady o sposobie zwiedzania gór i podziale czasu przeznaczonego na wędrówkę. Szczegółowy opis podróży obejmował drogę z Krakowa w Tatry przez Myślenice, Nowy Targ, Dolinę Raby i Beskidy oraz opis wycieczek w Tatrach i Pieninach wraz z charakterystyką miejscowości Zakopane, Czorsztyn, Niedzica i Czerwony Klasztor. Przewodnik Walerego Eliasza wzbogacony został ponadto o „Wykaz pism o Tatrach, Beskidach i Pieninach” oraz „Wykaz wzniesień nad poziom morza Bałtyckiego”.

Późniejsze przewodniki w mniejszym, lub większym stopniu stanowiły kontynuację koncepcji przewodnika przyjętą przez Pola, Janotę i Eliasza. „Z Krynicy do Pienin” Bronisława Babla z 1888 r. stanowi w dużej mierze relację czy też opis podjętej przez autora wyprawy. Autor udziela informacji, a raczej opowiada o drodze, odwiedzanych miejscowościach i zwiedzanym krajobrazie, ubarwiając cały wywód rozmaitymi legendami i informacjami historycznymi pozbawionymi jednak istotnych informacji praktycznych, niezbędnych w podróży czy szczegółowego opisu szlaku. Z kolei „Przewodnik po Śląsku Cieszyńskim wraz z opisem topograficzno-etnograficznym i szkicem dziejów Księstwa Cieszyńskiego” księdza Antoniego Macoszka z 1901 r. „(...) utrzymany jest (...) raczej w konwencji informatora niż typowego przewodnika turystycznego, który „prowadzi w góry”. Autor wymienia co prawda niektóre trasy, ale więcej uwagi przywiązuje do przekazywania in-

20