5895614033

270 SPRAWOZDANIA

przygotowaniem ekspertyz, prowadzone przez przedstawicieli środowisk naukowych trzech państw, jak i sama konferencja mogły mieć miejsce dzięki pomocy finansowej Open Society Institute w Budapeszcie. Bezpośrednimi organizatorami sesji były głównie dwie placówki: Książnica Cieszyńska i Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych Uniwersytetu Wrocławskiego przy współudziale Uniwersytetu Śląskiego — Filii w Cieszynie.

Konferencję na temat cieszyńskich księgozbiorów historycznych rozpoczęto w Galerii Książnicy Cieszyńskiej wernisażem wystawy pt. „Zabytkowe biblioteki Cieszyna’*, przygotowanej przez pracownicę Książnicy Cieszyńskiej Annę Rusnok. Na ekspozycji zaprezentowano ciekawsze rękopisy i druki, stanowiące zarazem cenne zabytki piśmiennictwa zgromadzonego na wielokulturowym obszarze Śląska Cieszyńskiego. Znalazły się tam egzemplarze dzieł pochodzących z cieszyńskich bibliotek historycznych: Książnicy Cieszyńskiej, Biblioteki im. Tschammera, Biblioteki Dekanatu, Biblioteki oo. bonifratrów oraz Biblioteki Muzeum. W godzinach popołudniowych goście zaproszeni zostali do sali sesyjnej Ratusza Miejskiego na spotkanie z władzami Cieszyna, podczas którego szczerą przychylność dla całego przedsięwzięcia wyraził burmistrz miasta dr Jan Olbrycht.

Oficjalnego otwarcia części sesyjnej dokonał w dniu następnym dyrektor Książnicy Cieszyńskiej mgr Krzysztof Szelong. Całodziennym obradom poświęconym stanowi polskich, niemieckich i czeskich badań nad śląskimi księgozbiorami historycznymi przewodniczył prof. dr hab. Edward Potkowski (Warszawa).

Jako pierwsi swoje stanowisko przedstawili naukowcy polscy: prof. dr hab. Krzysztof Migoń (Wrocław), który wygłosił referat przygotowany we współpracy z prof. dr hab. Kazimierą Maleczyńską (Wrocław) oraz dr Anna Tokarska (Katowice). Przedmiotem wystąpienia K. Migonia był stan badań nad śląskimi księgozbiorami historycznymi z wewnętrznego (bibliologicznego) oraz zewnętrznego (ogólniejszego) — według podziału zaproponowanego przez prof. dr hab. Barbarę Bieńkowską — punktu widzenia problematyki. Referent zwrócił uwagę na odmienną specyfikę badań na Śląsku Dolnym, Górnym, Cieszyńskim i Opolskim. Zdaniem K. Migonia dziś należy mówić raczej o sumie dokonań badawczych a nie o stanie badań prowadzącym do syntezy, gdyż właściwie do połowy XX w. w literaturze naukowej znajdowały się tylko nieliczne i bardzo ogólnikowe informacje o księgozbiorach śląskich. Za okres przełomowy autorzy referatu uznali lata po II wojnie światowej, co miało wyraźny związek z rozwojem studiów historycznych poszukujących nowych dróg oraz metod. Od lat pięćdziesiątych nastąpiło gwałtowne spowolnienie prac, głównie z powodu przeminięcia entuzjazmu zetknięcia się z nowym tematem, w szczególności zaś z powodu braku kompetentnych badaczy. Polski dorobek w zakresie badań nad księgozbiorami historycznymi można uznać jednakże za znaczny: obejmuje on mniej lub bardziej szczegółowe opracowania zbiorów od średniowiecza do czasów współczesnych, chociaż dostęp do niego utrudnia charakterystyczne rozproszenie. Część wiedzy na temat śląskich bibliotek znajduje się bowiem w opracowaniach z dziedzin pokrewnych bibliotekoznawstwu. Współczesna nauka daleka jest od centralizacji prac badawczych, kładąc nacisk raczej na szczegółowe badania w konkretnych środowiskach.

Anna Tokarska omówiła z kolei dotychczasowe wyniki badań nad śląskimi księgozbiorami historycznymi środowiska katowickiego. Autorka zwróciła uwagę na fakt, iż zagadnienie to wymaga wielu nowych opracowań i uzupełnień, gdyż jak dotąd prace naukowo-badawcze dotyczyły bardziej opisu całego systemu książki niż analizy poszczególnych bibliotek, ich zasobów, profilu gromadzenia czy metod udostępniania. Podobnie jak w innych regionach kraju, badania nad zabytkowymi zbiorami Górnego Śląska rozpoczęły się bardzo późno, a informacje o nich odnaleźć można w różnorodnej tematycznie i gatunkowo literaturze oraz dokumentach źródłowych. Zdaniem A. Tokarskiej do dnia dzisiejszego w ekspertyzach naukowych nie uwzględniono bibliotek specjalnych (np. więziennych czy szpitalnych).

Stan badań nad śląskimi księgozbiorami historycznymi w świetle nauki niemieckiej przedstawił prof. dr Alfred G. Świerk z ośrodka księgoznawczego w Moguncji. Referent podkreślił, że zainteresowanie dziejami książki i bibliotek na Śląsku rozwijało się już od XVII w. Były to jednakże charakterystyki w formie opisu informacyjnego lub relacji z podróży. Znaczące prace monograficzne ukazały się dopiero na początku XX w. Według autora referatu dorobek naukowy