5897175243

Umiejętne zabiegi konserwatorów przywróciły do życia romańskie kolumny kościoła w Strzelnie. (Na zdjęciu: odlew

^Bipsowv ^taune,. ^ _{m W5kl}

Już sam układ' wystawy jest problemem. Rozwiązano go na podstawach regionalizmu. Również i dział historyczny nie zajmuje odrębnego miejsca — jego eksponaty rozmieszczone są obok eksponatów działu współczesnego w odpowiednich regionach. Czy taki podział jest uzasadniony? Z takim pytaniem zwróciliśmy się do patrona działu histerycznego prof. Jana Zachwatowicza.

—    Regionalny podział wystawy — odpowiada na nasze pytanie prof. Zachwatowicz — wynika z tego, iż w rozwoju architektury polskiej dostrzegamy pewne odrębności regionalne, które powstały na tle różnic w warunkach społeczno-gospodarczych i historyc -r.ych. Architektura współczesna, nawiązując do postępowych tradyer. przeszłości, kontynuuje rozwój regionalny; stąd też dzisiejsza, współczesna, socjalistyczna architektura wykazuje również tendencje do odrębności regionalnych.

Wyrazem tego kierunku rozwojowego jest zestawienie na wystawie dzisiejszego dorobku architektury z zabytkami jej przeszłości w poszczególnych ośrodkach Polski. Ten sposób rozwiązania nasuwał pewne trudności, ponieważ tereny działania poszczególnych Biur Projektowych nie pokrywały się z całą dokładnością z regionami historycznymi Polski.

—    Czym wytłumaczyć odrębne kształtowanie się architektury w poszczególnych połaciach kraju?

—    Ma tutaj wpływ odrębność warunków naturalnych; lecz bardziej jeszcze — odmienne kształtowanie się stosunków gospodarczych i politycznych. Centrum gospodarczego i politycznego życia kraju ulegało różnym przesunięciom, losy każdego z regionów kształtowały się nieco inaczej. Okresy największego rozwoju danej dzielnicy charakteryzuje bogactwo upamiętniających je zabytków. Rozwój sił wytwórczych i postępu znajdował swój odpowiednik w rozwoju architektury, która stała się jednym z przejawów tego postępu. Upamiętniając i zachowując przykłady najbardziej cenne, nawiązujemy do najlepszych, postępowych tradycji.

—    Czy mógłby pan profesor scharakteryzować ogólnie odrębności -regionów?

—    Małopolska, poza wielkim budownictwem średniowiecza, jest domeną najwspanialszych osiągnięć architektury renesansu. Warszawę zaś charakteiyzuje przede wszystkim klasycyzm, wiążący się z okresem najbujniejszego rozwoju tego ośrodka w wieku oświecenia i początkach kapitalizmu. Niezależnie od tego stołeczność Warszawy od końca XVI vdeku znalazła wyraz w wielu dziełach baroku w architekturze kościelnej i w rezydencjach magnackich. W Wielkopolsce rozwój szedł bardzo szeroką falą przez wszystkie okresy i dzisiejszo linia kontynuacji w tym regionie przebiega przez tradycje historyczne różnych okresów.

Inaczej ukształtowała się sytuacja na Śląsku: gdy pragniemy tam sięgnąć do tradycji polskiej, musimy ją wydobyć z naleciałość: obcych. Najcenniejsza dzieła przynosi nam średniowiecze i renesans. Wspaniały barok śląski posiada w zasadzie charakter obcy. przy niesiony przede wszystkim z Czech i Austrii. Nasza proca na Śląsku posiada w dużej mierze charakter odkrywczy. Wydobywamy na światło dzienne piękne i ciekawe zabytki renesansu, tendencyjnie przez naukę niemiecką negliżowane i pomijane. Wymienię tu chociażby zabytki tak ciekawe .jak Brzeg, albo zamek renesansowy w Płakowicach, nie uwzgltjdnionj w dotychczasowych publikacjach. Czynnikiem kształtującym cechy regionalne były również większe lub mniejsze kontakty danego regionu z zagranicznymi ośrodkami kulturalnymi. Tak na przykład ma Pomorzu występuje odrębny typ północnego renesansu o silnych wpływach holenderskich. Decyduje on w dużej mierze o obliczu dawnego Gdańska i jego regionu.

—    Czy tc różnice historyczne można zaobserwować i we współczesnym rozwoju polskiej architektury?

—    Już sam fakt istnienia historycznego otoczenia architektonicz

nego wpływa zapładniająco na myśl współczesnego architekta, pracującego w danym środowisku. Architekt — nawet bezwiednie — ulega sugestii widzianych codziennie form, co może znaleźć wyraz w jego nowych kompozycjach. To twórcze nawiązywanie do przeszłości należy pogłębić przez studiowanie regionalnej architektury przeszłości. Na bazie głębokiego, gruntownego poznania najbardziej wartościowych dokumentów przeszłości może powstać dobra architektura współczesna, która będzie kontynuowała najlepsze, postępowe tradycje, wzbogacając je własnym, kształtowanym przez obecne warunki dorobkiem.    Ko/mowę przeprowadził M. 8.

Z PRC

...Warszawę

i *

%! ⁹ •

...w Wielk* wszystkie c

...Małopolska, poza wielkim budownictwem średniowiecza, jest domeną najwspanialszych osiągnięć architektura renesansu... (Wawel).

M

W projekci tradycje pc

Fot. St. Mucha

s