5996832543

32

4.2.3.9.    Krajobraz dąbrów świetlistych i grądów należy do bardziej rozpowszechnionych w Polsce. W krajobrazie tym główną rolę odgrywają, jako zbiorowisko potencjalne, świetliste dąbrowy z rzędu Quercetalia pubescentis zajmujące wyższe części rzeźby terenu oraz grądy zajmujące niżej położone siedliska.

Krajobraz ten różnicuje się na dwa wyraźnie odrębne warianty. Pierwszy z nich związany jest z wysoczyznami morenowymi, przede wszystkim zlodowacenia środkowopolskiego. Typowy zestaw zbiorowisk potencjalnych w serii zonacyjnej jest w tych przypadkach następujący: Potentillo albae-Quercetum, Tllio-Carpinetum (na zachodzie Galio-Carpinetum) w 2 — 3 podzespołach i Cir-caeo-Alnetum w dolinie cieku wodnego.

Wariant drugi związany jest z obszarem wyżyn południowej Polski, gdzie występuje na falistych wyżynach z utworami wapiennymi (głównie marglami kredowymi) na powierzchni. Dąbrowy występujące w tym krajobrazie różnią się typologicznie od typowych postaci Potentillo albae-Quercetum (podzespół P.a.-Q. rosetosum gallicae); grądy należą zwykle do żyźniejszych serii, zamiast Circaeo-Alnetum częściej w dolinach cieków spotyka się Ficario-UImetum.

Ta różnica między wariantami wydaje się na tyle duża, że można by traktować te dwie jednostki jako odrębne krajobrazy. Wstrzymano się z tym w związku z niejasną pozycją syntaksonomiczną dąbrów z wyżyn Polski południowej.

4.2.3.10.    Krajobraz grądów i niżowych buczyn należy do grupy krajobrazów, w których znaczną rolę odgrywają lasy bukowe. W krajobrazie tym wyniesienia oraz strome stoki wzgórz i dolin są siedliskami niżowych lasów bukowych, przede wszystkim żyznych buczyn zespołu Melico-Fagetum, rzadziej ubogich Luzulo pilosae-Fagetum. Niższe, a także bardziej płaskie tereny zajmowane są przez siedliska grądów należących na Pomorzu do zespołu Stellario-Car-pinetum, a w Wielkopolsce i na Śląsku do Galio-Carpinetum. W dolinach cieków zwykle występują siedliska łęgów jesionowo-olszowych zespołu Circaeo-Alnetum.

Krajobraz ten występuje na około 3% terytorium kraju i skupia się w trzech regionach: Pomorzu Wschodnim, Wielkopolsce i na Śląsku. Najczęściej związany on jest ze strefami moren czołowych z podłożem glin zwałowych. W dokładniej zbadanym pod tym względem regionie Pomorza Wschodniego wykazano (Matuszkiewicz J. 1987a) duży wpływ warunków klimatycznych na zasięg tego krajobrazu. Wpływ ten uwidacznia się wyraźną korelacją rozprzestrzenienia tego krajobrazu (najważniejsze jest tu występowanie buczyn) z wyniesieniem nad poziom morza i oddaleniem od niego, które to parametry w znacznym stopniu warunkują wielkość opadów atmosferycznych.

4.2.3.11.    Krajobraz pomorskich buczyn jest ściśle związany z wysoczyznami morenowymi późniejszych faz zlodowacenia bałtyckiego z glinami zwałowymi na powierzchni w obszarach Pomorza na zachód od Wisły.

W krajobrazie tym dominują niżowe lasy bukowe, w pierwszej kolejności żyzne zbiorowiska Melico-Fagetum, a w mniejszym stopniu ubogie Luzulo pilosae-Fagetum. Obok nich występują tu także, podobnie jak w dwu krajobrazach, które omówione zostaną następnie, inne zbiorowiska o wyraźnie atlantyckim charakterze, a mianowicie: brzeziny bagienne zespołu Betuletum pubescentis, atlantyckie wrzosowiska, łęgi zespołu Carici remotae-Fraxinetum