5768085838

Swoistą formą metody problemowej, szczególnie przydatną w edukacji środowiskowej dziecka klas początkowych, jest metoda gier i zabaw dydaktycznych. Gry i zabawy dydaktyczne winny być często stosowane w toku edukacji środowiskowej na poziomie klas początkowych ze względu na to, że są najbliższe naturalnym formom aktywności dziecka w tym wieku⁶⁸. Traktować je należy jako swoistą odmianę zabawy, która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł⁶⁹. Służą one procesowi poznania, uczą technik twórczego myślenia, a także spełniają cele wychowawcze. Uczą poszanowania reguł współzawodnictwa, sprzyjają uspołecznieniu dziecka, przyzwyczajają zarówno do wygranej, jak i do przegranej. Szczególnie przydatne wydają się być w tym względzie bardziej złożone formy gier i zabaw symulujących określone zjawiska i procesy rzeczywiste, takie jak: gra sytuacyjna, inscenizacja, tzw. burza mózgów, różnego innego rodzaju gry dydaktyczne, planszowe, metaplany i inne. Zabawy tego typu dają możliwość poznania określonych funkcji i zadań społecznych oraz prezentacji postaw względem środowiska społecznego i przyrodniczego poprzez bezpośrednie czynności ucznia realizowane w formie najbardziej adekwatnej dla jego aktywności⁷⁰. Dziecko, przestrzegając relacji i zasad obowiązujących w zabawie, zdobywa wiedzę o zasadach i relacjach występujących w rzeczywistości. Jak pisze M. Sawicki, „dzieci w zabawach dokonują projekcji «ja» na rzeczywistość zewnętrzną, reorganizują ją, przekształcają i dzięki temu poznają symbolicznie niedostępne dla ich rozumu struktury społeczne, istniejące naprawdę w świecie dorosłych. Zabawa symbolowa umożliwia wejście jego «psyche» w różne sytuacje społeczne, umożliwia zrozumienie różnorodnych zasad życia społecznego i wstępną adaptację społeczną. Jeżeli dziewczynka bawi się w mamę, która prowadzi dom, opiekuje się dziećmi (lalkami), przygotowuje posiłki (miseczki i potrawy), to ta dziewczynka asymiluje do swego wnętrza reguły i zasady wynikające z archetypu «Matki» i przygotowuje się nieświadomie do rzeczywistego życia we wspólnocie rodzinnej"⁷¹.

⁶⁸    Zob. m.in. K. Dramowicz, J. Tomalkiewicz, Gry dydaktyczne w geografii, WSiP, Warszawa 1985; E. i J. Frątczakowie, Przyrodnicze zagadki Agatki, t. I i II, Oficyna Wydawnicza Arcanum, Bydgoszcz 1992; W. Hemmerling, Zabawy w nauczaniu początkowym, WSiP, Warszawa 1990; C. Kapica, Rozrywki umysłowe w nauczaniu początkowym, WSiP, Warszawa 1990; A. Jędrzejewska, Burza mózgów, „Kwartalnik Pedagogiczny" 2/1983; E. Nęcka, Trening twórczości; M. Taraszkiewicz, jak uczyć lepiejf Czyli refleksyjny praktyk w działaniu, Wydawnictwo CODN, Warszawa 1998.

⁶⁹    W. Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej..., s. 291.

⁷⁰    J. Piaget, B. Inhelder, Psychologia dziecka.

⁷¹    M. Sawicki, Edukacja środowiskowa w klasach I-III..., s. 94.

109