6295505236

Przyczyny powstawania długu publicznego

W krajach wysokorozwiniętych, w których deficyt budżetowy po drugiej wojnie światowej stał się regułą, coraz większym problemem staje się rosnący dług publiczny. Rządy wielu państw usiłują ograniczyć deficyt budżetowy, ale próby te nie zawsze są skuteczne. Problem polega na tym, że rząd (państwo) wpada w pułapkę zadłużenia. Jej istota polega na tym, że rząd musi pożyczać nie po to, aby finansować nowe inwestycje (np. w zakresie infrastruktury), ale po to, aby płacić odsetki od zaciągniętych długów.

W finansach publicznych przyjmuje się różne przyczyny powstawania długu publicznego. Do najważniejszych z nich możemy zaliczyć⁹:

-    długotrwale utrzymujący się deficyt budżetowy,

-    wzmożone wydatki publiczne (np. w okresie wojen lub kryzysów gospodarczych),

-    realizowana polityka ekonomiczna zakładająca świadome utrzymanie deficytu budżetowego i długu publicznego, jako narzędzi interwencjonizmu państwowego,

-    wpadnięcie władz publicznych w pułapkę zadłużenia.

W warunkach polskich do przyczyn powstawania długu publicznego M. Ponia-towicz zalicza ponadto:

-    wadliwą strukturę wydatków publicznych (dominacja tzw. wydatków sztywnych oraz duży udział transferów socjalnych),

-    osłabienie złotego w stosunku do walut obcych,

-    zrealizowanie niższych od zakładanych przychodów z prywatyzacji,

-    wzrost przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych,

-    spiętrzenie spłat zadłużenia zagranicznego Polski wobec wierzycieli z tzw. Klubu Paryskiego,

-    wzrost potrzeb pożyczkowych budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego wynikający z członkostwa Polski w Unii Europejskiej.

Podane wyżej przyczyny powstawania długu publicznego zdaniem M. Ponia-towicz w głównym stopniu przyczyniły się do powstania obserwowanego w Polsce kryzysu zadłużeniowego.

Instrumenty finansowania długu publicznego

Do najczęściej stosowanych instrumentów finansowania deficytu i długu publicznego zaliczamy weksle i obligacje skarbowe. Weksle (bony) skarbowe są to krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez państwo w celu pokrycia bieżących potrzeb płatniczych. Wspólną cechą wszystkich rodzajów weksli jest to, że są emitowane z reguły w dużych nominałach i są przeznaczone do transakcji na tzw. rynku blokowym (hurtowym). Weksle skarbowe należą do podstawowych

S. Owsiak, Finanse publiczne-łeoria i praktyka, PWN, Warszawa 2006, s. 337.