6404671141

AGNIESZKA JELEWSKA, MICHAŁ KRAWCZAK

Trudne relacje sztuki, nauki i technologii w Polsce

Horyzonty współczesnej nauki i techniki są wspólne [...] istnieje świat, który jest w tym samym stopniu światem artysty, co światem naukowca-badacza, albo praktyka-technika¹.

Pisząc te słowa do katalogu I Wystawy Sztuki Nowoczesnej 1948/1949 roku, Mieczysław Porębski rozważał możliwe relacje polskiej sztuki, nauki i technologii, odbudowywane po doświadczeniach wojen i zaangażowania nauki w cele militarne. Wydawało się wówczas, że taki kierunek rozwoju sztuki będzie szansą na nowe eksperymenty pomimo wiadomych ograniczeń i cenzury ze strony władz. Według Porębskiego miała to być też propozycja kontynuowania i przekształcania osiągnięć pierwszej awangardy w jej różnych nurtach, takich jak: konstruktywizm, futuryzm, nowatorskie działania w obrębie muzyki, literatury, filmu, fotografii itd. Jednak losy koncepcji opartej na budowaniu mostów między sztuką, nauką i technologią w Polsce powojennej okazały się być zawiłe i skomplikowane, co również wpłynęło na bardzo specyficzny stosunek artystów do tego typu eksperymentów, ale też na ogólną społeczną aurę wokół tych zagadnień. Konglomerat zdarzeń politycznych, ekonomicznych i społecznych wygenerował sferę afektywnych doznań wobec technokul-tury, których oddziaływanie wciąż jest silne w wielu kręgach intelektualnych. Dodatkowo zaciążyło na wyraźnym oddzieleniu nauk humanistycznych od ścisłych, kształcenia artystycznego od nauki. Paradygmat sztuki i nauki jest wciąż dość enigmatycznym hasłem, odpowiedzialnie uprawianym przez niewielu polskich artystów. Sytuacja ta zmienia się dopiero wraz z propozycjami nowych praktyk twórczych wysuwanych przez pokolenie digital natives na początku XXI wieku. W trudnych relacjach sztuki, nauki i technologii w Polsce odbijają się wciąż narracje dystopijne generowane głównie przez doświadczenia obu wojen, przez zimnowojenny wyścig zbrojeń, stan wojenny, ale też katastrofy ekologiczne, w tym ćwiczenia z bronią nuklearną po obu stronach konfliktu. Technologia bywa traktowana jak nowa wersja społecznego abiektu, coś co za wszelką cenę chcielibyśmy wyłączyć z naszego doświadczania rzeczywistości, choć mamy świadomość, że jest to

' Mieczysław Porębski, Wstęp do Katalogu I Wystawy Sztuki Nowoczesnej, [w:] / Wystawa Sztuki Nowoczesnej pięćdziesiąt lat później, pod red. M. Świca, J. Chrobak, Galeria Starmach, Kraków 1998, [cyt za:] Kosmos wzywa. Sztuka i nauka w długich latach sześćdziesiątych, red. J. Kordjak-Piotrowska, Stanisław Welbel, Warszawa 2014,

s. 53.