6355536977

las. Tereny zaznaczone jako łąki i pastwiska w 49% obecnie użytkowane są tak jak w roku 1850 (współcześnie w tej grupie sąjeszcze ugory), a w 33% porośnięte lasem. Podobnie jest w zlewni Pożory. Grunty orne przetrwały w 42%, 37% z nich to łąki, pastwiska bądź ugory, a 13% to las. Łąki i pastwiska zaznaczone w katastrze w 1850 roku są dziś w 31% użytkowane w ten sam sposób, a 49% z nich jest zalesione. Jak wskazują obserwacje, zbiorowiska trawiaste (których udział współcześnie zwiększył się we wszystkich przedziałach) stanowią w dużej mierze odłogi i ugory, a więc potencjalne siedlisko dla lasu. Dotychczas zaobserwowano sekwencję następstw: grunt orny, łąka/pastwisko, ugór, las. Tendencje takie w Karpatach polskich są powszechne. W zlewni Czarnej Wody (zachodnie Karpaty) lesistość wzrosła o I4%¹ (Kozak 2003). W Gorcach, w zlewniach Jaszcze i Jamne zanotowano wzrost o 15%² (Bucała 2008), a w Bieszczadach Wysokich o 22%³ (Wolski 2007). Wzrost liczby gospodarstw, od połowy XIX wieku, nie jest widoczny po zmianie powierzchni terenów pod zabudowaniami (w skali mapy minimalne zmiany), lecz wyraźnie objawia się wzrostem udziału powierzchni zajętej przez sady i obejścia. W Zalasówcc odnotowano wzrost z 2% do 7%, w Pożory z 1% do 2%.

Analiza pokrycia terenu w połowie XIX wieku, w przedziałach nachyleń terenu, czytelniej pokazuje związek pomiędzy przebiegiem dróg a zagospodarowaniem zlewni - szczególnie gruntami ornymi (ryc. 23). W Zalasówce udział gruntów ornych rośnie w trzech pierwszych przedziałach nachyleń, aby w trzech ostatnich systematycznie maleć, podobnie jak udział dróg. Natomiast udział gruntów ornych w zlewni Pożory spada wraz ze wzrostem nachylenia (z wyjątkiem przedziału pierwszego). Udział dróg rozkłada się w sposób analogiczny jak w zlewni Zalasówki.

W każdym z przedziałów nachyleń notowany jest obecnie spadek powierzchni gruntów ornych kosztem pozostałych użytków (średnio o 50 %). Wraz ze wzrostem nachylenia stoków wyraźnie rośnie powierzchnia zajęta przez las. W obu zlewniach na terenach o najmniejszym nachyleniu (0°-2°) znaczący jest udział łąk i pastwisk. Są to głównie tereny zalewowe położone przy głównych ciekach, natomiast grunty orne w tym przedziale położone są zwykle na wierzchowinach. Istotne przy omawianiu związku użytkowania ziemi z siecią dróg jest rozpoznanie struktury poszczególnych gospodarstw. Dwa wieki parcelacji doprowadziły do rozdrobnienia i rozproszenia areału rolnego. Stan tego procesu jest trudny do oszacowania i wymagałby analizy struktury każdego z gospodarstw posiadających swoje działki w badanych zlewniach (w Karpatach takie badanie prowadził m.in. Górka - 1986). W czasie tworzenia katastru, na mapach zaznaczono w Zalasówce (i na jej granicach) 900 pól ornych o łącznej powierzchni 830 ha i 450 o łącznej powierzchni 290 ha w zlewni Pożory. Daje to średnią wielkość

1

   Pomiędzy rokiem 1823 a 2003, powierzchnia zlewni 186 km²

2

   Pomiędzy rokiem 1954 a 2004, powierzchnia zlewni 20,3 km²

3

   Pomiędzy rokiem 1959 a 2004, powierzchnia terenu badań 61,7 km²