660358139

diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics 2011 • Volume 47 • Number 2 • 455-460

Praca poglądowa • Review Article

Spójność pomiarowa - cecha wyniku badania laboratoryjnego

Traceability - the feature of laboratory result

Jolanta Bursztyńska¹, Piotr Kuna², Mirosława Pietruczuk¹

'Zaktad Diagnostyki Laboratoryjnej, II Katedra Chorób Wewnętrznych, ²Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, II Katedra Chorób V\fewnętrznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Streszczenie

W artykule zaprezentowano i omówiono podstawowe zagadnienia związane z pojęciem spójności pomiarowej wyników badań laboratoryjnych. Spójność pomiarowa jest właściwością wyniku pomiaru umożliwiającą wzajemne porównywanie uzyskanych wyników badań, niezależnie od miejsca i metody ich wykonania; daje możliwość ograniczenia i eliminacji błędów fazy analitycznej - procesu pomiarowego, podnosząc tym samym wiarygodność uzyskanego wyniku. Zapewnienie spójności pomiarowej realizuje się poprzez porównywanie pojedynczego wyniku pomiaru względem wzorca pierwszorzędowego tj. wzorca o najwyższej jakości metrologicznej. Na bazie wzorca pierwszorzędowego przygotowuje się poprzez kaskadowy system przeniesienia wartości wzorce niższego rzędu: wzorce drugorzędowe i wzorce trzeciorzędowe. W praktyce, laboratoria medyczne wykorzystują tanie i łatwo dostępne wzorce niższego rzędu tzw. mateńaly robocze. Przeniesienie wartości z wzorca wyższego rzędu na wzorce rzędu niższego stanowi ideę spójności pomiarowej.

Summary

In the article, basie problems connected with the notion of traceabilty of laboratory tests have been described. Traceability is a feature ofthe measurement result which enables a mutual comparison ofthe obtained test result, regardless ofthe place and method of performing. It gives a possibility of limiting and elimination of analytic phase mistakes - the measurement process, making the result morę credible. Traceability is provided by compańng a single result of the measurement in relation to the first-class standard, namely the standard ofthe highest metrological quality. On the basis ofthe first - class standard, the lower - class standards: the second - class and third-class standards are prepared by Cascade system of transfering the values. In practice, medical laboratories use cheap and easily accessible lower- class standards so called workingmaterials. Transfeńng the value from the higher-class standards to the lower- class standards constitutes the idea of traceability.

Słowa kluczowe: spójność pomiarowa, wzorzec pierwszorzędowy, wzorzec drugorzędowy, wzorzec roboczy Key words: traceability, first - class standard, the second- class standard, working standard

Wstęp

Wyniki pomiarów badań laboratoryjnych powinny być wiarygodne i porównywalne niezależnie od miejsca, metody i czasu ich uzyskania [1,2]. Najlepszym ze sposobów umożliwiających spełnienie tego wymogu, jest ich spójność pomiarowa względem stosowanego wzorca [2],

W nowoczesnej diagnostyce laboratoryjnej w codziennej praktyce mają zastosowanie ujednolicone wzorce uzyskiwane dzięki normalizacji; wzorce te wyparły kalibratory robocze pierwotnie samodzielnie przygotowywane w laboratorium. Dzięki ujednoliceniu wzorców zdefiniowano, jaką postać i formę chemiczną danej substancji przyjmuje się za wzorzec [5].

Ujednolicenie wzorców odegrało decydującą rolę w zapobieganiu, ograniczaniu i eliminacji błędów powstających w fazie analitycznej. Podstawą, bowiem obliczania wyniku badania laboratoryjnego jest pomiar wzorca, a zatem błąd pomiaru badanej substancji w fazie analitycznej zależy nie tylko i wyłącznie od błędu związanego z samym pomiarem (błąd wynikający ze zmienności metody), ale również zależny jest od błędu użytego w danej metodzie wzorca/kalibratora (błąd wynikający ze zmienności kalibratora) [1].

Uważa się, że w oznaczeniach ilościowych podstawowe znaczenie dla poprawności uzyskiwanych wartości odgrywa wiarygodność/poprawność użytego wzorca/kalibratora jako głównego źródła obciążenia (błędu systematycznego) metody [1]. Błędy związane z kalibratorem to przede wszystkim nieprawidłowości przygotowania kalibratora. Wprowadzenie

455