6790847144

4

WSTĘP

Niniejszy podręcznik obejmuje materiał wykładu gramatyki opisowej języka polskiego, który prowadzę od lat dla słuchaczy Studium Zaocznego Filologii Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Wykład skorelowano dość starannie z ćwiczeniami, ale w książce tej problematyka ćwiczeń nie jest w zasadzie obecna. Materiał ćwiczeń można uzyskać z listy lektury oraz książki Gramatyka opisowa języka polskiego pod redakcją Doroty Kopcińskiej (Gramatyka (1996)).

Ramy czasowe wykładu — 10 jednostek dwugodzinnych — ograniczają w sposób oczywisty zakres treściowy prezentacji i wyznaczają jej porządek. Przedmiotem opisu w niniejszej książce będą tylko niektóre działy nauki o języku polskim: fonologia, fleksja i składnia. Zakładam, że podstawy fonetyki polskiej słuchacz opanuje przed rozpoczęciem studium fonologii — na przykład na podstawie książki Bożeny Wierzchowskiej Wymowa polska (Wierzchowska (1971)). Nie będzie w tym podręczniku mowy o słowotwórstwie; odsyłam czytelnika do podręcznika Renaty Grzegorczykowej Zarys slowotwórstwa polskiego (Grzegorczykowa (1979)) oraz, być może, do Gramatyki języka polskiego PAN (Gramatyka PAN (1984)). Podobnie poza tokiem wykładu pozostanie tradycyjny szkolny opis składniowy, wyłożony w klasycznym podręczniku Zenona Klemensiewicza Zarys składni polskiej (Klemensiewicz (1963)).

Wykład ukierunkowany jest metodologicznie. Zmierza on do dostarczenia słuchaczowi spójnej, strukturalnej wizji opisu języka naturalnego jako takiego — rzecz oczywista, na materiale języka polskiego. Celem wywodu jest raczej pokazanie metody analizy lingwistycznej tekstu polskiego niż wyczerpujący wykład danych empirycznych: nie chodzi o to, jaki język jest, tylko jak go skutecznie opisać. Rewolucja naukowa, jaką przyniosło drugie półwiecze naszego stulecia, nie ominęła i językoznawstwa. Nowe dziedziny „ery komputerów”: zapisywanie i przechowywanie tekstów w postaci elektronicznej, automatyczne przetwarzanie napisów, automatyczna analiza i synteza mowy, systemy wyszukiwania informacji, systemy ekspertowe itp. — wymuszają wręcz inne, bardziej techniczne spojrzenie na język niż to, które praktykuje się w dydaktyce szkolnej, nie tylko zresztą polonistycznej. Warto też zachęcić czytelnika do skorzystania z innych podręczników gramatyki polskiej — Gramatyki współczesnego języka polskiego (Gramatyka PAN (1984)), Wykładów ze składni polskiej Renaty Grzegorczykowej (Grzegorczykowa (1996)) lub Zarysu gramatyki polskiej Alicji Nagórko (Nagórko (1996)).