6931257728

skiej bez zakłócenia jej wewnętrznej struktury. To jakby westchnienie, wzdymające szeroką pierś ziemi. Dźwignął się zrównany obszar karpacki i pochylił w tym ruchu ku północy. Wtedy nowe życie obudziło się w martwym krajobrazie. Rzeki zyskały spadki silniejsze, skrzepiony nurt drzeć począł koryto, wcinać się i rzeźbić dolinę. A w miękkich skałach praca to była łatwa. Wkrótce sieć dolin podarła i rozczłonkowała powierzchnię dawnej prawie-równi. Wcięcia rzeczne pogłębiły się tak, że leżące między niemi działy nabrały wyglądu grzbietów górskich. Z czasem spadki rzek wyrównały się, doliny ich rozszerzyły, zbocza grzbietów zaokrągliły — i wreszcie krajobraz doszedł do stadyum dojrzałości, w jakiem się dzisiaj znajduje.

Z fałdowaniem Karpat nie ma on więc nic wspólnego — jedynie wewnętrzne ułożenie warstw świadczy o potędze sił górotwórczych, które tu niegdyś władały. Kształty zewnętrzne, przez działalność sił tych stworzone, dawno zmiecione zostały z powierzchni ziemi. Obecne pogórze karpackie, choć sfałdowane zajmuje obszary, powstało przez pracę rzek, które rozcięły powierzchnię zrównaną poprzednio. Jej zamierający krajobraz odmłodzony został przez pionowe wydźwignięcie, które wodom nowej dodało energii. Rozpoczęty w ten sposób na nowo rozwój normalny doprowadził wreszcie pogórze do dzisiejszego wyglądu.

Pas pogórski, obramiający od strony północnej karpackie obszary, podnosi się zwolna ku południowi i tu graniczy z krainą właściwych gór, wybitnie od niego różną. Nie na całej tej przestrzeni jednak występuje pogórze w równie typowej postaci. W Karpatach śląskich wąską jedynie wstęgą przypiera ono do potężnych wypiętrzeń górskich. W Beskidzie zachodnim rozszerza się ono, — a najdalej na południe sięga w obszarze Beskidu niskiego, między Dunajcem a Sanem. Jest to obszar, w którym łuk Karpat uległ silnemu przewężeniu, wskutek zapadnięcia w głąb starych górskich masywów po południowej jego stronie. Cały łańcuch ogranicza się tu do piaskowcowego ■ pasa, zacieśnia się i obniża. Potężnie rozwinięte pogórze nowych tu nabiera znamion. Obok zwykłych, bezładnie przebiegających grzbietów spotykamy w tym obszarze pogórza wyraźne pasma, do kierunku luku karpackiego i biegu warstw równoległe. Te długie wały zbudowane są zazwyczaj ze skał

66