6931258275

diach kasty. Wszystkim tym zbiorowościom nałożono i odpowiednio wymodelowano gorset kultury jako podstawowy wyróżnik ich odrębności [Geertz, 1995: 43].

Realizacje różnych stylów życia, obserwowane na przykładzie społeczeństw całego świata, w głównej mierze tzw. prostszych, dawały się empirycznie uchwycić — tutaj robią to tak i tak, tam wierzą w to i czynią w związku z tym tak a tak. Bogate jest „archiwum wyobraźni”, na które składają się poszczególne opisy i monografie etnograficzne. Dla antropologów posługujących się holistyczną, całościową koncepcją kultury (a takie były bez wyjątku wszystkie teorie modernistyczne, włącznie ze struk-turalizmem Claude’a Levi-Straussa) społeczności (raz jeszcze: zasadniczo prostsze) były całościami, które bezustannie się odtwarzały w niezmiennej

postaci; chyba że doszło do ingerencji z zewnątrz, co stało się zresztą

0

szybko regułą i powodem ich przekształceń, a niekiedy po prostu fizycznej zagłady. Społeczności takie istniały właściwie poza czasem i w tym znaczeniu reprezentowały typ zbliżony do „solidarności mechanicznej” Emila Durkheima. Jest to taka jej postać, która „polega nie tylko na ogólnym ¹ nieokreślonym powiązaniu jednostki z grupą, ale także na uzgadnianiu poszczególnych dążeń. Gdzie zaś naprawdę dążenia zbiorowe są takie same, przynoszą wszędzie takie same efekty. W konsekwencji za każdym ^razem, kiedy wchodzą w grę, ludzkie pragnienia spontanicznie i zbiorowo zmierzają w tym samym kierunku” [Durkheim, 1999: 137].

Charakterystycznym skrótem myślowym, jaki znajdziemy w klasycz-ⁿych monografiach etnograficznych, były takie stwierdzenia, jak: „kultura Powoduje”, „sprawia” albo „decyduje”, a nawet: „w światopoglądzie tej kultury nie do pomyślenia jest...”. W podobnym ujęciu pojęcie kultury obejmowało wszystko, co tylko stawało się przedmiotem analizy. Opis zbiorowego „sposobu życia”, czyli kultury, prowadził do teoretyzowania "Pot-au-feu", jak określił je kiedyś Geertz [Geertz, 1973: 4],

Skoro ogólna, teoretyczna idea kultury każe ją widzieć jako całość ^wzajemnie powiązanych elementów, konkretna kultura na mocy definicji Powinna także takie warunki spełniać. Dlatego właśnie była ona ujmowana jako byt kolektywny i zuniformizowany, jako system wzajemnego poszumienia członków społeczeństwa izolowanego pionowo, poziomo - / _#

¹ swiadomościowo. Jak wyraził się Robert Redfield, każdy członek takiej ^wspólnoty wie i wierzy w to, w co wierzą i co wiedzą wszyscy pozostali: habits are the same as customs [Redfield, 1976 (1953): 22]. Można taką koncepcję kultury nazwać mianem „rafy koralowej”, jako że to, co raz ^w niej zostało zakumulowane, przechowywało się w stanie nienaruszonym. „Kultura Tikopia”, „kultura Trobriandczyków”, „kultura Azande”

33