6931258436

O ile tedy — żeby pozostać przy metaforze „wzrokowej” — antropolog badający kultury osadzone terytorialnie miał tendencję do spoglądania na nie „zezem rozbieżnym” (portretować i zerkać poza ramy lokalne), o tyle w wypadku kultury popularnej zmuszeni jesteśmy do „próby oka” typu „zeza zbieżnego” — nie ma lokalności w stanie czystym, ale i nie wszystko jest globalnie takie samo. Jak powiada Zygmunt Bauman: „Rzecz w tym, że kulturowo, duchowo, «miejsca» dewaluują się i tracą samoist-ność. Trudno im stawiać opór, upierać się przy swoim, stać na własnych nogach. Zabrakło w nich agory, na jakiej tubylcy mogliby sami dogadywać się co do sensu zdarzeń i spraw wartych zachodu. Sygnały, obrazy, Wzory do naśladowania, o mocy perswazyjnej przerastającej wszystko, czego ludzie miejscowi mogliby się dopracować o własnych siłach, docierają z miejsc odległych, do jakich głos miejscowych nie dotrze i jakich dłonie nie sięgną; w gruncie rzeczy «znikąd»” [Bauman, 1999b: 44-45].

Postępujący zanik dystynkcji między autorem a odbiorcą, w najjaskrawszy sposób widoczny na stronach World Wide Web, zwalnia antropologa od upatrywania jedynych sensów zjawisk z zakresu kultury Współczesnej, zwłaszcza popularnej, w intencjach twórcy czy oczekiwaniach odbiorców, albo wreszcie w poszukiwaniu ich źródła. Cóż pozostaje?

Jednym z możliwych wyjść jest postawa karykaturzysty, a więc kogoś, kto świadomie uwypukla i wyolbrzymia charakterystyczne cechy rzeczywistości, postaci, przedmiotów, grup społecznych i wydarzeń. Z pewnością cechy karykatury ma twórczość Jeana Baudrillarda — wielka opowieść o kresie kultury i końcu naocznej rzeczywistości. Umberto Eco z kolei w wielu swoich pracach reprezentuje odmianę karykaturowania znaną ² tradycji malarstwa pod mianem capriccio; operuje ona, między innymi, Uskakującymi zestawieniami elementów, które są dodatkowo traktowane ² ironią lub humorem [Eco, 1996]. Antropolog może — idąc dalej — ²aufać pejzażowi, szczególną uwagę poświęcając sztafażom, czyli postaciom ożywiającym współczesny krajobraz.

Wydaje się wszak, że antropologia współczesności ma świadomość Pewnej utopijności celu, ku któremu zmierza. Jej działania przypominają ²aczęty obraz, malowany żmudną metodą znaną jako pointylizm, polegającą na mozolnym kładzeniu obok siebie podobnych w formie i fakturze Całych plamek opisu i analizy. Ale tak, jak Seurat czy Signiac osiągnęli w końcu efekt w postaci złudzenia barwnej wibracji, jakiej poddana była Powierzchnia obrazu, tak i w wypadku badań kultury popularnej można ^s,ę łudzić, że metoda drobnych kroków przyniesie kiedyś próbną panoramę współczesności, żywą, pulsującą, niejednoznaczną. W odróżnieniu J^ednak od malarstwa, antropologii nie ograniczają ramy obrazu, jej pointy-