7097420155

I. DOTYCHCZASOWE BADANIA W ZAKRESIE TERMIKI I BILANSU CIEPLNEGO

OSADÓW DENNYCH

Dotychczasowe badania w zakresie limnologii fizycznej dotyczyły głównie zjawisk fizycznych w masie wodnej oraz procesów zachodzących na granicy zwierciadło wody—atmosfera. Stosunkowo mało miejsca poświęcono zjawiskom cieplnym zachodzącym w podłożu (w osadach dennych) i na granicy „dno”—masa wodna.

Pierwsze znane w literaturze badania termiki osadów dennych prowadzone były w USA na jeziorze Mendota (średnia głębokość 12,1 m), w stanie Wisconsin, przez E. A. Birge’a, C. A. Judaya i M. W. Marcha (1928), w latach 1918—1921. Pomiarów dokonywano w czterech punktach jeziora (na głębokości 8, 12, 18, 23,5 m) do 5 m od powierzchni dna, co 0,5—1,0 m. Na tej głębokości autorzy stwierdzili temperatury zmieniające się nieznacznie w ciągu roku {/_\t = 1°C). Bilans cieplny osadów dennych w poszczególnych punktach wynosił: 8 m — 1100 cal/ /cm² rok, średnio 2000 cal/cm² rok. Na uwagę zasługuje fakt, że średnia dla całego dna odpowiadała wartości zmierzonej na głębokości odpowiadającej średniej głębokości jeziora. Cytowani autorzy ocenili udział osadów w bilansie ciepła jeziora na 8—9%. Osady mają największy wpływ na zmiany zasobów ciepła masy wodnej w okresie zimowym, kiedy to masa wodna pobiera odpowiednio: 8 m — 1040 cal/cm² rok, 12 m — 600 cal/cm² rok, 18 m i 23,5 m — 3000 cal/cm² rok.

Badania nad termiką osadów dennych prowadził w 1931 r. L. L. Ros-solimo (1932) na Jeziorze Białym koło Moskwy. Pomiarami została objęta tylko powierzchniowa warstwa osadów 0—1 m. Wystarczyło to jednak dla określenia natężenia i kierunku strumienia ciepła na granicy woda—osady denne. Wystąpienie odpowiednich cykli termicznych w osadach dennych autor wiązał ze stratyfikacją termiczną wody, warunkami klimatycznymi, indywidualnymi cechami jeziora i rodzajem osadów dennych. Ich udział w bilansie ciepła Jeziora Białego wynosił 2500 cal/cm² rok (średnia głębokość jeziora 4,15 m, Q masy wodnej = 8000 cal/cm² rok). Dane L. L. Rossolima wykorzystane zostały przez innych autorów, m. in. N. N. Korytnikową (za G. J. Wierieszczaginem