7186604232

niezręczności stylistycznych zauważonych w broszurze stylizato-ra-Żeromskiego. To jedno z tych zainteresowań, które podziela z Żeromskim i które towarzyszyć mu będzie wytrwale: od Poradnika dla purystów (1917) po rozważania o Islocie błędu językowego (1931)²⁴.

Inną pasją będą autokomentarze krytycznoliterackie; zaatakowanie przez Żeromskiego roli, jaką wypełnia krytyka, a szczególniej autor Legendy Młodej Polski spotkało się z ripostą Irzykowskiego. Dwukrotną ripostą. Szkic polemiki nakreślił w analizie projektu Akademii Literatury, do podstawowych wątków powrócił po latach (1925) w artykule: Pojedynek dwóch duchów (por. rozdział Brzozowski o Żeromskim. Żeromski o Brzozowskim). Chybiony atak, niewłaściwy adresat — tak Irzykowski podsumuje nawoływanie do ukrócenia roszczeń i natręctw krytyki. Albo „starcze ględzenie”, albo szczerość i gorąca pasja; konfrontacja krytyka z pisarzem to spotkanie dwóch „duchowości” — „W święcie ducha (przekonuje krytyk) nie ma pokwitowań ani wdzięczności; dlatego i posiew musi się odbywać wśród niespodzianek i drapieżności, jak u pająków”²⁵. Dlatego też pomysł Żeromskiego, by Akademia Literacka temperowała „krytykującą hałastrę”, potraktuje z ironią. Zaproponuje wszakże pewne działania restrykcyjne (duch demokracji, jak widać, został skażony autokra-tyzmem):

Akademia powinna dziennikarstwu narzucić zorganizowanie działów literackich u siebie, by publiczność była przynajmniej jako tako informowana o tym, jakie książki wychodzą i co zawierają²⁶.

Wskaże nadmierne zainteresowanie polityką teatralną dzienników ze szkodą dla pomijanego w relacjach autentycznego życia artystycznego; ilość wypiera jakość — twierdził. By podnieść poziom kultury literackiej, zasugeruje — cokolwiek żartobliwie — zrealizowanie projektu szkoły poetyckiej.

Polemika Irzykowskiego z Żeromskiego projektem Akademii Literatury ma zaskakujący przebieg. Zasadniczej kontrowersji — sporu o postać ustrojową instytucji — towarzyszy bliska zacietrzewieniu polemika w sprawach czystości i bogactwa języka oraz

²⁴    Piszę o tym szerzej w: Szachy literackie. Rzecz o twórczości Karola Irzykowskiego. Katowice 2005 (rozdział: W Zakopanym czy w Zakopanem?).

²⁵    K. Irzykowski: Projekt Akademii Literackiej w Polsce..., s. 351—352.

²⁶    Ibidem, s. 352.

231