7186604272

nym wydaniu, a nagłówek będzie już inny: Epilog⁹². W roku 1916 wyda tom, złożony z poematów, fragmentów dramatycznych, zatytułowany Cienie; przypomni zebrane szkice, recenzje i eseje w książce Nolalki literackie, „odkurzy” dawniejsze opowiadania i zaprezentuje je w zbiorze Triumf, opublikuje nową, będącą refleksem wojny, prozę w postaci tomu nowel W czas wojny. W 1917 roku ukaże się „tragedia w czterech aktach” Judasz, ciesząca się w kilka lat potem dużym powodzeniem na scenie Reduty Osterwy (osiemdziesiąt przedstawień w 1922 roku). W ostatnim roku wojny, na łamach pisma „Maski”, Tetmajer publikować będzie niedokończoną powieść Walka, w której wspomnień o wojnie znajdzie się niewiele, ale owa zapomniana powieść ujawnia oczywiste zresztą w tych okolicznościach aporie modernistycznego pisarza, który nie potrafi się wyzwolić z dawnego anachronicznego stylu, nie potrafi odnaleźć nowego, a wie, że jest taka potrzeba, grzęźnie więc w atrofii koncepcji, stylu i kompozycji⁹⁴. By dopełnić obrazu pisarskich dokonań Po-ety-Żurawca w czasie wojny — trzeba wskazać jeszcze wiersze, które weszły do tomu Poezje. Seria ósma (1924), fragment dramatyczny Pustynia (powstał w 1919 roku, ogłoszony w „Tygodniku Ilustrowanym” w 1921, a w osobnym wydaniu — w 1923 roku), oraz zbiór sentencji Aforyzmy. (Notatki myślowe i próby językowe) (1918), spisywanych przez wiele lat, ale szereg spośród nich powstało właśnie w tym burzliwym okresie. Jak na pisarza, który miał wypaść z obiegu zainteresowania czytelników — to imponujący, przynajmniej ilościowo, dorobek⁹⁴.

A warto jeszcze przypomnieć publicystykę polityczną pisarza z tamtych, wojennych i tużpowojennych lat. Ów reprezentant pokolenia poetów młodopolskich, „specjalista” od mgieł, smutków i melancholii uderza w patriotyczny dzwon. I wygłasza odczyty dla legionistów: ich efektem jest broszura: O żołnierzu polskim 1795—1915 (wydana w Oświęcimiu w 1915 roku). Do tej tradycji patriotycznego piśmiennictwa edukacyjno-propagandowego nawiąże również w broszurze zatytułowanej Tradycja żołnierza polskiego, która powstała w reakcji na zagrożenie bolszewickie

⁹²    Pokłosiem zainteresowań Tetmajera epoką napoleońską będą studia łiisto ryczne, które zaprezentowane zostaną w Szkicach o Bonapartem (1916).

⁹³    Pisałem o tej powieści w: Kazimierz Prze ri i 'a -Tchną j er Zbliżenia. Katowice 2001, s. 151—159.

⁹⁴ Na ową zapomnianą, wcale niebłahą, część twórczości Tetmajera zwróciła słusznie uwagę «J. Zac barska w artykule: Kazimierz Przerwa-Tetmajer wobec wojny. „Przegląd Humanistyczny" 1998, nr 4— 5, s. 21    28.

50