7349811328

44

WSZECHŚWIAT

Ryc. 3. Drozd śpiewak (Turdus ericetorum).

z 5 opierzonymi już młodymi znaleźliśmy w pobliżu jednego z naturalnych wodopojów dnia 28 maja 1955 r. Śpiewającego samca widziano w tejże dąbrowie koło gajówki.

Z rodziny Sittidae kowalik (Sitta europaea) jest dość liczny, w szczególności w partiach liściastych. Uwijające się po drzewach kowaliki można widzieć w całym niemal rezerwacie, a już szczególnie często na skłonie południowym, gdzie w starych dębach mają odpowiednie warunki do gniazdowania. Glosy kowalików zajmują poczesne miejsce w koncercie wiosennym tutejszych ptaków jak również i w okresie póżnojesiennym, gdy w lesie na ogół panuje cisza.

Sikory (Paidae) są tu reprezentowane przez 4 gatunki. Najpospolitszą jest sikora bogatka (Parus major), zamieszkująca cały bez wyjątku obszar Góry Chełmo-wej, trzymając się w pokaźnej ilości partii starodrze-wia dziuplastego zarówno liściastego, jak i iglastego. Mniej liczna na północnym stoku w drągowinie bukowej i młodnikach modrzewiowych. Dużo rzadsza jest sikora modra (Parus caeruleus) spotykana tylko w pasie dąbrowy na stronie południowej, i to w ograniczonej ilości. Stosunek sikor modrych do bogatek jest 1 :8 nawet w tych częściach lasu, gdzie modre są najliczniejsze. Trzeci gatunek, sikora uboga (Parus palustris), jest częściej spotykana niż modra, lecz również nie występuje równomiernie na całej Górze. Wymagałoby jeszcze stwierdzenia, czy obok ubogiej nie bytuje tu

Ryc. 4. Pieże (Sylvia curruca).

również sikora czarnogłowa (Parus atricapillus), czego dotąd nie mogliśmy ustalić. Poza wymienionymi obserwowaliśmy jeszcze raniuszka (Aegithalos caudatus), zamieszkującego w kilku parach wschodnie i południowe zbocza rezerwatu. Jest to gatunek rzadki, nie stwierdzony dotąd dokładnie jako lęgowy w całym paśmie łysogórskim, choć niewątpliwie musi się tam gnieździć.

Dzierzby (Laniidae) reprezentowane są tylko przez jeden gatunek gąsiorka (Lanius collurio) występującego bardzo licznie w gąszczach tarniny i zagajniku modrzęwiowym na wschodnim krańcu Góry Chełmowej, oraz spotykanego sporadycznie wzdłuż południowo-zachodniego skraju lasu. W głębi lasu, pomimo istniejących halizn oraz krzaków, ptaka tego nie zaobserwowaliśmy.

Gdy chodzi o muchołówki, to rezerwat ten zamieszkują dwa gatunki: dość liczna muchołówka żałobna (Muscicapa hypoleuca Pall.) rozprzestrzeniona na całym obszarze, wszędzie tam, gdzie rosną stare drzewa dziuplaste nawet na skłonie północnym (stare buki) oraz znacznie rzadsza muchołówka szara (Muscicapa striata P a 11.), trzymająca się skraju lasu w partiach dobrze nasłonecznionych. Godnym zanotowania jest fakt, że ptaki te widocznie mają tu bardzo dobre warunki życiowe, gdy we wszystkich gniazdach mucho-łówek żałobnych znajdowała się zadziwiająco duża ilość jaj. Normalnie ptaszek ten znosi 5—6 sztuk, na Górze Chełmowej zaś każde zniesienie dawało po 7—8 jaj, a w jednym było nawet 9. Powodem tego jest widocznie małe zagęszczenie starodrzewia liściastego, duże nasłonecznienie lasu, a co za tym idzie — obfitość lotnych owadów, na które muchołówka specjalnie poluje.

Z rodziny Syluiidae występują bardzo licznie świ-stunka wójcik (Phylloscopus collybiia Vieill) oraz świ-stunka pierwiosnek (Phylloscopus trochilus), tak zwany „piecuszek“. Głosy obu tych ptaszków rozbrzmiewają wiosną na całym terenie i stanowią obok głosu zięby i trznadla — typową pieśń tutejszego lasu. Dość pospolita jest także i świstunka (Phyllosc&ims sibilatrix, Bechst.). We wszystkich partiach liściastych zarówno starodrzewia, jak i drągowin na południowym stoku Góry widuje się często lot tokowy samczyków, przelatujących ze śpiewem z drzewa na drzewo.

Zaganiacz (Hippolais icterina, Vieill) niedawno dopiero w swej wędrówce osiągnął Góry Świętokrzyskie, a właściwie tylko podnóże tych gór. Na Górze Chełmowej zajął dotychczas dwa stanowiska lęgowe we wschodniej części rezerwatu, obfitującej w młode osiki, na których ptak ten najchętniej tam żeruje. Gniazda buduje w wyższych krzewach liściastych.

Z pokrzewek najczęściej spotykaliśmy pokrzewkę ogrodową (Sylvia borin. Bodd.) i czarnogłową (Sylvia atńcapilla) zamieszkujące brzegi lasów, kępy jeżyn i zarosłe krzewami wąwozy. Czarnogłówka występuje także w młodych podrostach jodłowych w głębi lasu. Dość pospolita jest również piegża (Sylvia curruca) szczególnie w gęstych zaroślach wąwozów i młodników we wschodniej i południowej części Góry Chełmowej, gdzie wśród innych krzewów znajdują się pojedyncze, gęste jałowce, w których najczęściej buduje ona swe