7560513850

24 Zbigniew Czajkowski

Opisując wielokrotnie w „Sporcie Wyczynowym”, książkach i innych opracowaniach^{1 2} podstawowe zasady szkolenie zwracałem uwagę na konieczność uwzględniania w nim wymiarów osobowości każdego zawodnika, motywacji osiągnięć, skłonności, uzdolnień etc.; wychowania w zespole i poprzez zespół (ćwiczenia zbiorowe, współpraca i współzawodnictwo, motywowanie do wspólnych celów, wyznaczanie zadań, spójność zespołu), a także na znaczenie postaw, zdolności przywódczych i stylów kierowania zespołem sportowym przez trenera. W przypadku stylów kierowania wyróżniłem jego podstawowe odmiany: l.Styl władczy (dyktatorski, autokratyczny) - trener rządzi, niczego nie wyjaśnia, nie bierze pod uwagę odczuć czy opinii zawodników, nastawiony jest egocentrycznie.

2.    Styl zwierzchniczy - trener występuje wyłącznie w roli przełożonego, poucza i wydaje polecenia, zawodnik słucha i wykonuje, ale nie jest to tak jednostronne jak w stylu władczym.

3.    Styl służbowy - trener i zawodnik współpracują rzeczowo w realizacji kolejnych zadań szkoleniowych.

4.    Styl współpracujący - trener kieruje procesem zaprawy, wyjaśniając swoje polecenia zawodnikom, biorąc pod uwagę odczucia i propozycje, pobudzając inicjatywę i samodzielność uczniów. Dba nie tylko o wyniki, ale także o zdrowie, samopoczucie, wykształcenie i rozwijanie ról społecznych zawodników.

5.    Styl przyjazny - trenera i zawodnika łączą więzy przyjaznego koleżeństwa i współpracy, mocno zaznaczona jest więź emocjonalna między nimi, razem budują wspólną motywację osiągnięć; wynik w zawodach jest ważny, ale nie stanowi jedynego celu działalności sportowej.

W niniejszym artykule spróbuję wyjaśnić, co skłania trenerów do przyjęcia władczego lub współpracującego stylu kierowania, co leży u podłoża wyboru skrajnej możliwości? Aby odpowiedzieć na to pytanie, przypomnę znamienne ich cechy.

Trener stosujący władczy styl kierowania zespołem sportowym wyznacza cele i zadania, podejmuje decyzje, kieruje zespołem oraz całym procesem zaprawy zupełnie sam, bez porozumiewania się z innymi trenerami, a tym bardziej z zawodnikami. Nie wyjaśnia istoty i znaczenia zadań szkoleniowych i wynikowych, przydatności stosowanych form, metod doboru ćwiczeń - po prostu wydaje polecenia (rozkazy) i bezwzględnie wymaga ich wykonania. Nie wdaje się w żadne dyskusje z zawodnikami, nie wyjaśnia ich wątpliwości, nie słucha ich propozycji, nie interesują go ich odczucia i myśli.

Trener współpracujący, przeciwnie -zasięga rady i opinii innych trenerów, pro-

1

¹ Patrz np.: Czajkowski Z.: Teoria i metodyka współczesnej szermierki. Warszawa 1968. Sport

2

Turystyka; Czajkowski Z.: Poradnik trenera. Warszawa 1994. RCMSKFiS; Czajkowski Z.: Psychologia sprzymierzeńcem trenera. Warszawa 1996. RCMSKFiS; Czajkowski Z.: Niektóre psychologiczne aspekty uprawiania sportu. „Sport Wyczynowy” 1967, nr 2; Czajkowski Z.: Motywacja w sporcie. Warszawa 1989. RCMSKFiS; Czajkowski Z.: Najważniejsze zasady i czynniki w arunkujące skuteczność szkolenia; „Trening” 1980, nr 4; Czajkowski Z.: Wiedza, umiejętności, osobowość i praca trenera. „Człowiek i Ruch - Humań Movement” 2000, nr 2.