kostyrowie3

24 ZBIGNIEW MORSZTYN

³⁵ „Ba, i to łżesz jako pies, nie dowiedziesz tego!

Jeszcze to nowe karty!” — Nuż jeden drugiego W gębę jak w ma(śl)ny garnek. — „Stójcie! Obóz to tu!

Nie ujdziecie, panowie, wielkiego kłopotu”.

Ci tu, drudzy na bębnach: „Ej, nuż kosty maty,

⁴⁰ Wszak zna jesz hracza ,nie daj hroszom zahibaty!” „Odynastych pod zapał!” — „Osm!” — „Nuż (t)oho pana Osmihni z ferezyjej i z toho kaftana”.

„Karczemna to, ubijesz!” — „Ej, nuże kwatrami,

Lub zyz z tuzem, lub czynek z dryją, szczęście

z nami!”

⁴⁵ „Ot, jest, daj, bracie, stawkę!” — „Nuż: try, siem,

kostenka!”

w. 36 M: nowy, poprawione na nowe. w. 37 W: maślny, M: malśny.

w. 37—38 Artykuły hetmańskie surowo karały takie burdy obozowe.

w. 39 Obok tego wersu w W dopisek „Piechota” (jak przy w. 1 „Towarzystwo”); na bębnach — zamiast stołów; nuż kosty maty — czy macie kości.

w. 39—75 — dialog w polsko-ruskim żargonie graczy, być może zniekształconym przez kopistę czy nawet i autora (za pomoc w objaśnianiu dziękuję kolegom rusycystom, przede wszystkim doc. Bogdanowi i dr Irenie Galsterom).

w. 40 hracza [rus.] — gracza; nie daj hroszom zahibaty (W: zahybaty) — nie daj groszom (pieniądzom) zaginąć marnie (to jest: miej z nich pożytek, wygraj dzięki nim).

w. 41 W: Nuż toho to pana; M: Nuż doho (!); odynastych pod zapal — jedenastka na początek (zapał — otwór w tyle lufy, którym przykłada się ogień do lontu, naboju; także — podnieta).

w. 42 W: toho; M: z toho; osmihni — obedrzyj; jerezyja — męska odświętna szata wierzchnia.

w. 43 karczemna to — rzecz to karczemna; ubić — obić, gwałt zadać; kwatrami — czwórkami (w grze w kości).

w. 44 zyz — szóstka (w grze w kości); tuz — w kościach: dwójka; czynek (w W: cynek) — piątka; dryja — trójka.

w. 45 try, siem — trzy, siedem; M: tryszem (?); kostenka — kostka do gry.

„Ot, cztery neweliczkie, lulenki maleńka,

Czerczata nebożata”. — „Ej, nuż na bołoty!”

„Ot, Rucki z chorągiewką, daj czerwony złoty!” „Terazże odynastych!” — „Kości, szczypiesz hracza;

⁵⁰ Zgryzę cię”. — „Ej, strechniże, dobra się naznacza”. „Ej, budet, podwi(a)zujet! Ej, nuże szestyniec!”

„Sześć, będzie jeść i pannie zostanie na winiec”. „Dwie dryje za sześć, chybiaj siedmiu, tak kościana,

Tak z holika urobisz wielikoho pana”.

⁵⁵ „Odynastych, i po to, dajcie poczęsnego!”

„Nazbyteście to, panie, rączy do cudzego”.

„Ej, nużeż odynastych!” — „Dziesięć!” — Nuż cynkami, Kusznierskimi stołkami, Abrama zubami...

„Ej, piat, opiat podwi(a)zuj, będzie ta po chwili,

w. 46 W: niewieliczkie; lulenki — fajeczki.

w. 47 Czerczata nebożata — diablęta niebożęta (W: nie-bożata); na boloty — na błota, mokradła.

w. 49 W: gracza.

w. 50 W: Ej, strzęśniże; M: strechniże; strechnąć (lub: stry-chnąć) — naznaczyć kreskę.

w. 51 M: podwięzujet; W: podwiazujet (podwięzować — zawiązywać supełki, zaznaczać); szestyniec — szóstka.

w. 52 Zwrot przysłowiowy; W: wieniec.

w. 53 W: chybia siedmiu.

w. 54 holik (w M początkowo napisano golika) — gołysz, nie mający nic; W: welikoho.

w. 55 W: dajcie posiężnego; poczęsne — datek, podarunek, tu: fant.

w. 57—58 cynkami — piątkami, tu: kostkami lub może przenośnie pięśćmi; kusznierskimi stołkami — chodzi tu chyba o obite skórą bębny, na których grano; Abrama zubami — zwrot chyba z żargonu żołnierskiego; może chodzi tu o uderzenie końską szczęką osadzoną na kiju, czym w walce posługiwali się Tatarzy i Kozacy, a Abrama jest aluzją do zwrotu: „posłać na łono Abrahama” — zabić.

w. 59 piat opiat — pięć znów; M: podwięzuj; W: podwiazuj.