7648594515

Pozytywizm 197

rzadko postrzegana jest w kontekście nauki, i dlatego cenne są uwagi Krzysztofa Szlachcica, który wskazuje dwa powody tego stanu rzeczy. Po pierwsze, Comte jako autor refleksji nad metodologią i filozofią nauki pozostaje nieznany; po drugie, wskazuje się raczej innych przedstawicieli francuskiej filozofii nauki niż autora pozytywizmu³⁸. Taka interpretacja — nie akcentująca metodologicznego aspektu pozytywizmu i zainteresowania Comte’a filozofią nauki — znajduje swe usprawiedliwienie wówczas, gdy w pozytywizmie chce się znaleźć więcej, niż w rzeczywistości zawiera.

Reforma nauk

Pozytywizm, wychodząc z założenia, że nauka jest faktem socjologicznym, akcentował przede wszystkim możliwość jej praktycznego zastosowania. „Prawdziwa filozofia — pisze Comte w Rozprawie o całokształcie pozytywizmu — ma na celu usystematyzowanie, na ile to jest tylko możliwe, całego życia ludzkiego indywidualnego i przede wszystkim zbiorowego, rozpatrywanych jednocześnie w trzech charakterystycznych dla nich porządkach zjawisk: w porządku myśli, uczuć i czynów”³⁹. Nauka służy usprawnianiu ludzkich umiejętności w zakresie władzy nad warunkami naturalnego i społecznego życia gatunku⁴⁰. Nie oznacza to wprawdzie, iżby umiejętności praktyczne odpowiadały stanowi naszej wiedzy, ale jedynie to, że głównym probierzem sprawności wiedzy jest możliwość jej praktycznego zastosowania. „Prawdziwa filozofia pozytywna polega więc przede wszystkim na tym, aby wiedzieć dla przewidywania; aby badać to, co jest, dla wysnuwania wniosków o tym, co będzie, na mocy powszechnego dogmatu o niezmienności praw przyrody”⁴¹. Dlatego też Kołakowski pisze: „Z tego punktu widzenia Comte, snując rozważania nad pożytkiem nauk, popada nieraz w zdumiewająco ciasny dogmatyzm, który każe mu rozległe obszary wiedzy istniejącej lub powstającej odrzucać jako zasadniczo bezuży-

³⁸    Zob. D. Leszczyński, K. Szlachcic: Wprowadzenie do francuskiej filozofii nauki. Od Comte’a do Foucaulta. Wrocław 2003, s. 19—21.

³⁹    A. Comte: Rozprawa o całokształcie pozytywizmu. Tłum. B. Skarga i W. Wojciechowska. W: A. Comte: Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej. Rozprawa o całokształcie pozytywizmu. Oprać. B. Skarga. Warszawa 1973, s. 130.

⁴⁰    Zob. L. Kołakowski: Filozofia pozytywistyczna..., s. 59.

⁴¹    A. Comte: Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej. Tłum. J.K. W: A. Comte: Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej..., s. 20.