7957909834

Zbigniew Wiktor Endler ² Agata Rychter²

Barbara Juśkiewicz-Swaczyna¹

¹    Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

²    Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Elblągu

ZACHOWANIE WARTOŚCI PRZYRODNICZYCH MIERZEI WIŚLANEJ I ZALEWU WIŚLANEGO W KONTEKŚCIE PRZEMIAN CYWILIZACYJNYCH

W pracy przedstawiono stan rozpoznania przyrodniczego terenu Mierzei Wiślanej i Zalewu Wiślanego, stanowiącego obszar chroniony Natura 2000. Wskazano na zmiany charakteru siedlisk, zbiorowisk roślinnych oraz zoocenoz, podlegających metamorfozie wskutek rozwoju miejscowości turystycznych, antropopresji rekreacyjnej oraz rozwoju gospodarczego regionu. Wskazano aktualne zagrożenia dla tego terenu, wyodrębniając czynniki: globalne, lokalne i antropogeniczne.

Wprowadzenie

Obszar Mierzei Wiślanej wraz z Zalewem (Zatoka Świeża) od dawna stanowi obiekt zainteresowania człowieka ze względu na walory przyrodniczo--kraj obrazowe, gospodarcze (rybołówstwo i ogrodnictwo) oraz od połowy XIX wieku rekreacyjno-wypoczynkowe. Główne nasilenie osadnictwa człowieka nad brzegami Bałtyku przypadło na X-XIU wiek. Szlaki handlowe biegnące ku bursztynowym wybrzeżom Sambii wpływały na kształtowanie się sieci osadniczej. W miejscach o dogodnych warunkach powstawały grody, miasta (Elbląg, Tolkmicko, Frombork) oraz karczmy stanowiące punkty etapowe zakładane przez komtura z Elbląga. Tak powstały wsie Kąty Rybackie, Skowronki, Przebrno, Krynica Morska, Piaski. Od drugiej połowy XIX wieku datuje się silny rozwój gospodarczy południowej części Zalewu Wiślanego. Powstają duże gospodarstwa rolnicze, gorzelnie, hodowle koni, dodatkowo linia kolejowa wzdłuż brzegu Zalewu łączy sieć osadniczą oraz sprzyja rozwojowi hodowli rolniczej i zwierzęcej. Liczne lasy łęgowe zostają wycięte, w to miejsce powstają żyzne łąki i uprawy ogrodnicze. Wszystkie te zmiany o charakterze rolniczo-gospodarczym wpływają na stan środowiska przyrodniczego, którego stopień zachowania zmienia się w ciągu XX wieku i do czasów współczesnych dotrwały enklawy ekosystemów o charakterze naturalnym. Podlegają one nadal metamorfozie wskutek rozwoju miejscowości turystycznych oraz antropopresji rekreacyjnej [14].

Celem pracy było opisanie zmian w środowisku Mierzei Wiślanej i Zalewu Wiślanego w obszarze siedlisk fito i zoocenoz oraz wskazanie aktualnych zagrożeń dla tego terenu na podstawie dostępnej literatury oraz badań i obserwacji własnych przeprowadzonych w latach 2005-2010.