8002824112

Literatura ta - objęta wspólną nazwą „średniowieczna literatura francuska” - rozwijała się przez dziesięć stuleci i zawiera w sobie co najmniej trzy epoki literackie. Jeden ze współczesnych uczonych francuskich nadał im następujące nazwy: epoka archaiczna (wiek V—XI), epoka klasyczna (wiek XII—XIV), epoka retoryczna (wiek XV). Pierwsza z nich obejmuje czasy tzw. kultury gallo-romańskiej, a więc dzieje podbitego przez Rzymian i zlatynizowanego państwa Gallów, a potem wielkie inwazje III i V wieku: Persów na Wschodzie, Gotów i Alamanów docierających do Dunaju, Franków i Alamanów - aż do Renu, potem inwazję Wizygotów, Hunów, Burgundów, Bretonów, Alamanów; epoka ta obejmuje także monarchię frankońską Klodwiga (Clovis), jej rozkład, nowe usiłowania unifikacyjne Karola Młota (Charles Martel) i Pepina Małego (Pepin le Bref), wielkie cesarstwo Karola Wielkiego (Charlemagne), a w końcu podział Francji, wprowadzenie elekcyjności tronu zamiast dziedziczenia, nowe inwazje, tym razem Węgrów, Arabów, Normanów, Duńczyków, Norwegów.

„Klasyczna” epoka francuskiej literatury średniowiecznej to czasy pierwszych Kape-tyngów, którzy przywracają dziedziczność tronu, a potem wzmagają prestiż monarchii, rozciągają stopniowo jej władzę na całą Francję, ujarzmiają wasali, uniezależniają się od papiestwa. Są to także czasy wypraw krzyżowych, egzaltacji, którą wywołują, rozczarowań, które przynoszą. Na koniec tej epoki literackiej i na połowę następnej przypada również wojna stuletnia, klęski Francuzów, wojny domowe, bunty mieszczaństwa, powstania chłopskie (jacąuerie). A wreszcie zwycięstwo: zjednoczenie Francji, pokonanie Anglików. I rok 1453 - na krańcach Europy pojawiają się Turcy, Konstantynopol dostaje się w ich ręce.

Były to więc stulecia gwałtowne i krwawe. Europa Zachodnia przeżywała swój dramat polityczny, usiłując rozerwać pierścień izolacji zaciśnięty wokół niej przez potężny i bogaty świat arabski, gdzie kwitła wyrafinowana kultura. Europejczycy średniowiecza stykali się z tym światem przede wszystkim w Hiszpanii. Tam właśnie po upadku Kalifatu Zachodniego w X wieku państewka muzułmańskie toczyły wojny z państewkami chrześcijańskimi, przeciwko którym władca Sewilli Muhammed-ibn-Abad-al-Motami wezwał hordy Berberów afrykańskich. Ale ci, choć nazywali się Al Morabithin, Święci, okazali się tak wielkimi barbarzyńcami, że wkrótce muzułmanie wezwali pomocy chrześcijan. Zgoda wszakże nie trwała długo, znowu przeciw chrześcijanom muzułmanie hiszpańscy sprzymierzyli się z mieszkańcami Afryki, z plemieniem Almohadów (Al Ma-wahhadi). Odniósłszy zwycięstwo Almohadzi nie powrócili jednak do siebie, stali się protektorami i krzewicielami kultury, dwory ich stały się ośrodkami nauki i literatury, słynęły z przepychu i wykwintnych obyczajów. Uprawiano na nich alchemię, magię, astrologię, filozofię przyrody wedle starożytnych Greków, których tłumaczono na arabski i komentowano (zwłaszcza Arystotelesa), matematykę wedle Hindusów, technikę i medycynę, astronomię i optykę wedle własnych pomysłów, odkryć i wynalazków, komponowano i śpiewano pieśni erotyczne, w których kobietę traktowano jak bóstwo, lubowano się w traktatach mistycznych, na poły erotycznych, na poły religijnych.

Tymczasem w Europie Zachodniej kształciły się i rozwijały nowe formy życia. Na forum publicznym po rozkładzie starej administracji rzymskiej pozostał tylko Kościół jako jedyna organizacja na tyle zwarta i sprawna, że mogła skutecznie podejmować się obrony ludności ciągle zagrożonej przez najazdy i wojny, a także kontynuować tradycje dawnej władzy. W V wieku Leon Wielki, w VIII Stefan II skutecznie bronili Rzymu przed najazdami Attyli, Genseryka, Luitpranda, Astolfa. Papiestwo umacnia równocześnie własną władzę poprzez elastyczną politykę eliminacji Bizancjum i przyjaźni z biskupami Wschodu. Polityka ta osiąga swój szczytowy moment w roku 753, kiedy papież Stefan II zawiera układ z Pepinem Małym, królem Franków: koronuje go w zamian za utworzenie państwa