8344044470

162

Przedsiębiorczość absolwentów

straconej pozycji i nie są już w stanie zmienić swoich postaw, przyzwyczajeń. Istnieje taka możliwość, choć od dorosłych wymaga się więcej samodyscypliny i silnej woli. Ważną rolę w kształtowaniu postaw przedsiębiorczych odgrywa zatem system kształcenia i rodzina. Powstaje tutaj ważne pytanie: Na ile instytucje edukacyjne poprzez różne przedmioty, wykłady, czy szkolenia są w stanie rozpowszechnić wśród młodych ludzi omawiane tu postawy? Zdaniem K. Pawłowskiego nauczyć można zakładania własnej firmy, badania potencjalnych rynków, znalezienia skutecznych sposobów finansowania firmy, itd., ale nie da się w ten sposób wykształcić wśród młodych ludzi cech przedsiębiorczych. Według tego autora takie postawy nabiera się poprzez działalność, aktywność społeczną samych zainteresowanych - uczniów lub studentów. Innymi słowy, w większym stopniu przedsiębiorczości można się wyuczyć w wyniku interakcji społecznych, aniżeli za pomocą wiedzy zdobywanej na odpowiednim przedmiocie²³. Z punktu widzenia niniejszego badania jest to kwestia istotna. Rezultaty powinny były dostarczyć odpowiedzi na pytanie: Na ile polski system edukacyjny potrafi przygotować młodego człowieka do prowadzenia własnej działalności gospodarczej?

Przedmiot Podstawy przedsiębiorczości został wprowadzony w 2002 r., zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 22 sierpnia (Dz. U. z dnia 29 sierpnia 2002 r.). Ramowy plan nauczania dla szkół średnich* przewiduje 2 godziny tygodniowo w tym zakresie (realizowane w klasach I-III) (zob. załącznik nr 3 tego rozporządzenia). W przypadku zasadniczych szkół zawodowych zakłada się natomiast, że wystarczająca jest jedna lekcja tygodniowo. Jak wynika z badania, w zajęciach uczestniczyli przede wszystkim absolwenci kończący edukację w 2003 r., 2004 lub 2005 r. W tym okresie w zajęciach nie brało udziału odpowiednio: 67,8%, 67,8% i 65,6% uczniów. W latach 1998-2001 oraz w roku 2002 w przedmiocie podstawy przedsiębiorczości nie uczestniczyło natomiast: 81,0% oraz 73,8%. Wyniki prezentuje wykres nr 5.2.1. Jak widać rok 2002 był przełomowy. Wpływ na to miało na pewno ministerialne rozporządzenie. Z drugiej strony należy zauważyć istotną tendencję: spadek ilości osób nieuczestniczących w zajęciach z tego przedmiotu w latach 1998-2002 był zdecydowanie większy aniżeli w latach 2003-2005. Wydaje się, że można sformułować następujące hipotezy wyjaśniające tę sytuację:

■    Po pierwsze, dynamika spadku związana jest z przygotowywaniem polskiego systemu edukacji do wytycznych i norm Unii Europejskiej. Prowadzi to do pesymistycznego wniosku. Wydaje się, że większość działań w tym zakresie podejmowano w okresie przedakcesyjnym, natomiast po wejściu Polski do Wspólnoty zmniejszono aktywność na tym polu. Komisja Europejska sugeruje, aby przedmiot dotyczący przedsiębiorczości wprowadzać już na poziomie szkoły podstawowej (zob. komunikat Komisji Wspólnot Europejskich z dnia 13 lutego 2006 r.). Spowolnienie tendencji spadkowej może w konsekwencji oznaczać zapóźnienie edukacyjne (dotyczące nauczania przedsiębiorczości) w porównaniu z innymi państwami unijnymi.

■    Po drugie, wydaje się, że Ministerstwo zdecydowało się na wprowadzenie omawianych zajęć w związku z kryzysem gospodarczym mającym miejsce w latach 1999-2002. W samozatrudnieniu, działalności gospodarczej widziano alternatywę dla bezrobocia szczególnie dotkliwego dla absolwentów. Decyzję podjęto jednak dość późno, bo w 2002 r., kiedy kryzys był coraz słabszy. Wydaje się, że późniejszy wzrost gospodarczy, który notuje się od 2003 r., spowodował, że mniejszy nacisk zaczęto przykładać do kwestii przedsiębiorczości. W związku z tym duża tendencja spadkowa

²³ Pawłowski K., 2007, Formowanie postaw przedsiębiorczych w systemie kształcenia, [w:] (red.) Wachowiak P., Dąbrowski M., Majewski B., Kształtowanie postaw przedsiębiorczych a edukacja ekonomiczna, Warszawa, s. 238.

Ten ramowy plan nauczania dotyczy także szkół specjalnych dla uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie, zagrożonych niedostosowaniem społecznym, zagrożonych uzależnieniem, z zaburzeniami zachowania.