8565557808

30 ARTYKUŁY

organizacyjną całość. Jest ona wyjątkowo niepodatna na gwałtowne zmiany i przekształcenia, m.in. dlatego, że obecna organizacja sieci bibliotek publicznych stanowi wynik kilkudziesięcioletnich doświadczeń praktycznych. Podstawową cechą tej sieci była i jest nadal trzystopniowa struktura. Głównymi organizatorami odpowiedzialnymi za funkcjonowanie sieci bibliotek publicznych są wojewódzkie i miejskie biblioteki publiczne. Pełnią one podwójne zadania: a) bezpośrednio obsługują miasto, w którym mają swoją siedzibę; b) służą pomocą bibliotekom miejskim i gminnym tworzącym sieć wojewódzką. Zakres tej pomocy wykracza dalece poza obowiązki spełniane wobec środowiska miejskiego. Dotyczy to m.in.: a) spraw związanych z gromadzeniem zbiorów bibliotecznych, głównie zakupem nowości wydawniczych i ich opracowywaniem; b) wypożyczania literatury dydaktycznej (np. podręczników i kompendiów akademickich, opracowań naukowych i specjalistycznych) bibliotekom gminnym lub w małych miastach; c) usług informacyjnych (sporządzania spisów bibliograficznych lub kierowania do odpowiednich źródeł); d) wymiany wydawnictw przestarzałych lub nieprzydatnych w danym środowisku; e) przeprowadzenia skontrum i selekcji zbiorów; f) udzielania fachowej pomocy w zakresie warsztatu bibliotecznego (katalogi, kartoteki, układ zbiorów, zasady ewidencji czytelników i wypożyczeń); g) doszkalania i doskonalenia fachowego bibliotekarzy. Wypada jeszcze dodać do tych zadań poradnictwo w projektowaniu nowych pomieszczeń,remontów i adaptacji oraz przy zakupach mebli i sprzętu technicznego, interwencje u władz lokalnych w tak prozaicznych sprawach jak niedostatek opału, niedopuszczanie do zmiany lokalu na gorszy, pokrycie kosztów transportu książek do odległych miejscowości itp.

Podejmowane w przeszłości próby formalnego rozgraniczenia tych obowiązków przez dokonanie podziału na miejską bibliotekę publiczną i wojewódzką bibliotekę publiczną nie przyniosły pozytywnych skutków. Po prostu dlatego, że pozbawiona książnicy biblioteka wojewódzka zmieniała się w urząd, a funkcjonująca oddzielnie biblioteka miejska nie była w stanie udzielać skutecznej pomocy bibliotekom gminnym i miejskim na terenie województwa. Konieczność utrzymania dwóch budynków, wyposażenia, oddzielnej administracji i kierownictwa obciążała budżet państwa bez widocznych korzyści dla czytelników.

Przeciętna liczba bibliotek wchodzących w skład poszczególnych wojewódzkich sieci bibliotecznych wynosi ok. 200 placówek. Zróżnicowanie jest jednak duże i koształtuje się od 87 (Chełmskie) do 671 (Katowickie) placówek. Jest oczywiste, że wojewódzkie i miejskie biblioteki publiczne — nawet przy najsprawniejszej organizacji — nie są w stanie bezpośrednio sterować tak rozbudowaną siecią. Ogniwem, wypełniającym tę lukę są biblioteki miejskie lub miasta i gminy, które przed 1975 r. były powiatowymi i miejskimi bibliotekami publicznymi. Rozmaicie nazywane (oddziały lub filie, biblioteki rejonowe) zachowały wiele dawnych funkcji w stosunku do bibliotek gminnych starając się udzielać im niezbędnej pomocy w zakupach nowości wydaw-