8598055427

Często ten podstawowy model wzbogacany jest o dodatkowy element w postaci kanału, którym przekazywany jest komunikat¹. Elementy, bez których nie możemy natomiast mówić to oczywiście nadawca i odbiorca.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż zarówno odbiorcy jak i nadawcy komunikatów mogą mieć charakter masowy.

Ze względu na zjawisko propagandy będące przedmiotem niniejszych zajęć, na szczególną uwagę zasługują dwa modele komunikowania; model wszechmocy propagandy Serga Tchakhotina oraz model aktu perswazyjnego Harolda D. Lasswella². Model S. Tchakhotina uzależniał skuteczność dotarcia przekazu propagandowego od jego zestrojenia z ludzkimi popędami. Przekaz był tym skuteczniejszy, im częściej go powtarzano. Koresponduje to oczywiście z głoszoną przez wielu propagandystów (od Goebbelsa począwszy) teorią iż kłamstwo powtórzone tysiąc razy, staje się prawdą. Jest to oczywiście znaczące uproszczenie, ale warto zwrócić uwagę, iż wielokrotnie powtarzane, także współcześnie twierdzenia, znajdują później odzwierciedlenie w masowej świadomości³.

Schemat 2. Model wszechmocy propagandy S. Tchakhotina.

Popędy ludzkie

I

Treść masowej propagandy

Propagandysta

Ą

Motywy

Odbiorcy

Postawy i zachowania

Źródło: T. Goban-Klas: Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Warszawa Kraków 2000, s. 55.

1

⁵ B. Dobek-Ostrowska, J. Fras, B. Ociepka: Teoria i praktyka propagandy. Wrocław 1999, s. 8.

2

   S. Tchakhotine oraz H. D. Lasswell są przedstawicielami paradygmatu behawioralnego opierającego się na psychologicznym modelu bodziec-reakcja, w naukach o komunikowaniu określanego jako model S-R, bądź inaczej model zastrzyku (injection model), podskórnego wpływu (hipodermic model) oraz pocisku (bullet model). Obok wymienionego paradygmatu wyróżnia się jeszcze paradygmaty cybernetyczny, funkcjonalny oraz interpretacyjny. Szerzej na ten temat patrz: B. Dobek-Ostrowska: Nauka o komunikowaniu: paradygmaty, szkoły, teorie, [w:] Nauka o komunikowaniu. Podstawowe orientacje teoretyczne. Wrocław 2001, s. 22-24; V. Volkoff: Psychosocjotechnika. Dezinformacja. Oręż wojny. Komorów 1999, s. 26-27.

3

   Dobrym przykładem, może być zbitka słowna „Balcerowicz musi odejść”, uzupełniana o litanię skarg na tego polityka i ekonomistę, głoszona przez Andrzeja Leppera. Jest ona tak silnie zakorzeniona, iż dla części społeczeństwa już na zawsze Leszek Balcerowicz będzie się kojarzyć ze złem liberalnej ekonomii.