8598055428

W latach sześćdziesiątych model S. Tchakhotina został jednak zweryfikowany w sposób negatywny. Akcentując rolę popędów pomijał, bowiem całkowicie inne kategorie wpływające na skuteczność działań propagandowych. W tym sensie, czyli od strony teorii jego krytycy mieli rację, warto jednak odnotować jak to zostało poczynione powyżej, iż nie oznacza to całkowitego zanegowania działań prowadzonych w ten sposób; dotrą one po prostu do najmniej wykształconych wart społeczeństwa, podatnego na demagogię.

Drugim interesującym modelem jest model aktu perswazyjnego H. D. Lasswella, stosowany do tych form komunikowania, które mają instrumentalny charakter¹, czyli jak najbardziej odpowiadają zjawisku propagandy. Model komunikowania H. D. Lasswella składa się z pięciu kolejnych elementów:

Schemat 3. Model analizy aktu komunikowania H. D. Lasswella.

Źródło: T. Goban-Klas : Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Warszawa Kraków 2000, s. 57.

Model H. D. Lasswella był krytykowany za ujmowanie komunikowania w sposób linearny, z pominięciem sprzężenia zwrotnego, ale za jego niewątpliwą zaletę uznawano jego prostotę. Przez wielu praktyków model H. D. Lasswella uważany jest za wzorcowy².

Odnośnie praktyki odnotować należy, iż model ten zawiera wszystkie elementy występujące w przekazie perswazyjnym. Parę słów komentarz należy poświęcić sprzężeniu zwrotnemu, medium i audytorium.

Sprzężenie zwrotne polegać będzie na reakcji odbiorcy na komunikat. Reakcja ta może być bardzo różna; od wzruszenia ramion, czy grymasu niechęci w niewerbalnej reakcji na przekaz, do gwałtownego zaprzeczania lub akceptacji. W

1

T. Goban-Klas, op. cit., s. 57.

2

' T. Goban-Klas, op. cit., s. 57. Warto w tym miejscu odnotować, iż w pracy poświęconej polskiej propagandzie lat siedemdziesiątych Jerzy Bralczyk zaproponował w modelu H. D. Lasswella pewne zmiany dla potrzeb analizy językoznawczej działań propagandowych. J. Bralczyk spośród pięciu elementów formuły; nadawcy, treści, formy (lub kanału), odbiorcy oraz efektu proponuje zastąpienie części z nich. I tak zamiast efektu relacja podporządkowania treść vs forma, zamiast treści określenie relacji treść vs forma oraz ograniczenie trzeciego z elementów tylko do formy, jako, że kanał pełni w wypadku analizy językoznawczej rolę drugoplanową. Szerzej patrz. J. Bralczyk: O języku polskiej propagandy politycznej lat siedemdziesiątych. Warszawa 2001, s. 14.