8658358983

348 ARTYKUŁY

cznego układu wzajemnie ze sobą powiązanych elementów oraz analizy jej relacji z otoczeniem. Wpłynęły na przywiązywanie coraz większej wagi do kształtowania aktywnej postawy bibliotek wobec ich użytkowników i środowiska społecznego, wprowadzały też nowe metody i zasady zarządzania, np. zarządzanie przez cele czy też planowanie strategiczne. Kształtowały również poglądy na temat nowych ról pracowników bibliotek oraz wpływały na przemiany ich struktur organizacyjnych.

Rozwiązania związane z zarządzaniem przez jakość kształtowały się na świecie od lat 50., a ich stosowanie w dużej mierze przyczyniło się do rozkwitu gospodarki japońskiej po II wojnie światowej. Rozwój zainteresowań tymi koncepcjami wystąpił w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej na przełomie lat 70. i 80. i początkowo dotyczył przedsiębiorstw produkcyjnych, czyli sfery, dla której powstały. Z czasem również w sektorze usług dostrzeżono możliwości i zalety ich stosowania.

Na lata 80. i 90. przypada rozwój koncepcji jakościowych, powstanie międzynarodowych norm zapewniania jakości oraz wykształcenie się najbardziej holistycznego ujęcia zarządzania jakością, czyli TQM, które dalej ulega stałemu rozwojowi i przeobrażeniom. Z upływem czasu TQM przyswaja sobie nowe metody badań i oceny działalności instytucji, łączy się również z komplementarnymi nurtami, np. z zarządzaniem strategicznym.

W placówkach biblioteczno-informacyjnych zainteresowano się zarządzaniem jakością — a przede wszystkim TQM — w momencie, gdy w dziedzinie bibliotekoznawstwa i informacji naukowej coraz szerzej upowszechniało się przekonanie o konieczności dostosowania działań systemów biblioteczno-informacyjnych do potrzeb i wymagań ich użytkowników oraz szeroko pojętego otoczenia społecznego. Równocześnie szybkie zmiany w technologii informacyjnej — charakteryzujące się przede wszystkim coraz szerszą obecnością infrastruktury telekomunikacyjnej i sieciowej, gwałtownym przyrostem elektronicznych źródeł informacji oraz cyklicznym rozwojem oprogramowania i sprzętu komputerowego — wzmocniły oraz zróżnicowały wymagania stawiane bibliotekom i ich pracownikom.

Nie tylko nowe technologie powodują konieczność tworzenia takich systemów zarządzania, które w większym stopniu pozwalają doskonalić działalność w celu coraz lepszego zaspokajania potrzeb użytkowników. Coraz częściej takim czynnikiem okazuje się również konkurencja między różnymi placówkami oraz wymóg uzyskiwania dobrych ocen i podtrzymywania właściwego wizerunku dla zdobycia funduszy z różnych źródeł. Dlatego w bibliotekach coraz popularniejsza staje się aktywna postawa wobec użytkowników, wprowadza się różnorodne działania marketingowe, jak również dąży się do oferowania użytkownikom usług i produktów o coraz wyższej jakości. Inne zadania to